تاریخ گذاری آیات 196-203 سوره بقره

تاریخ گذاری آیات و سور قرآنی از جمله تحقیقات نو پدیدی است که ریشه در روایات و تفاسیر قرآن دارد. در دوره معاصر، نخست غربیان و سپس محققان اسلامی با معیار های گوناگون به تاریخ گذاری قرآن پرداخته اند. از جمله آیاتی که همواره در تاریخ نزول آن مناقشات فراوانی درگرفته، فقر ه 196 تا 203 سوره بقره است که پیرامون تشریع حج تمتع و اصلاح برخی بدعت های جاهلی در مراسم حج و عمره است. مفسران سال های متفاوتی را برای نزول این فقره در نظر گرفته اند که از سال های ششم تا دهم را در بر می گیرد؛ این در حالی است که در نزول سوره بقره، در هییت سوره در دو سال نخست هجری جای شکی نیست. اما نتایج این مطالعه که به صورت توصیفی تحلیلی و با توجه به منابع تفسیری و تاریخی و با نگاهی که برآمده از شاخص های جامع است آن جام گرفته حاکی است که می توان سال نزول این فقره را سال دوم هجری و همگام با نزول سایر فقرات سوره بقره دانست. شاخص اول که مربوط به تناسب آیات و موضوعات این سوره است می رساند که این فقره هم چون نتیجه برای فقرات قبل، از جمله ماجرای بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم از آیه 125 به بعد و برخی مناسک آن از جمله سعی بین صفا و مروه است. شاخص دیگر که جنبه قرآنی  تاریخی داشته، حج مردم مدینه در سال های اول و دوم هجری است که این فقره در خصوص آنان نازل شده است. هم چنین عدم دلالت واژه حصر در آیه 196 بر ماجرای عمر ه حدیبیه، این فقره را با سایر بخش های سوره بقره پیوند می دهد. اصلاح بدعت های جاهلی در حوزه حج و عمره، رویکردی است که با سال های نخستین مدینه سازگار تر است و این فقره را با سایر بخش های سوره بقره مرتبط می سازد.