پاسخ های مدیریتی بهبود سلامت آبخیز چهل چای با کاربرد چارچوب DPSIR

آگاهی از مشکلات آبخیز و پیامدهای آن در قالب مدل های علت و معلولی، گامی اصولی در اجرای طرح های مدیریت جامع حوزه های آبخیز و دستیابی به سلامت آبخیز است. در این تحقیق، چارچوب DPSIR به منظور تحلیل سلامت حوضه و روابط علت و علولی میان مولفه های آن، و نیز ساختاربندی اطلاعات حوزه آبخیز چهل چای مورد استفاده قرار گرفت. بدین منظور، ابتدا، عوامل هر یک از مولفه ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی منابع، ایجاد کارگروه خبرگان و در نهایت گفتگو با نمایندگان سازمان های مردم نهاد و اعضای شورای روستا شناسایی شد. همچنین، روایی پرسش نامه به تایید خبرگان رسید و پایایی آن از طریق روش آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. حجم نمونه ساکنان آبخیز توسط فرمول کوکران محاسبه شد. سپس، اولویت بندی موارد از دیدگاه خبرگان و نیز ساکنان محلی با کاربرد آزمون های ناپارامتریک آماری (آزمون فریدمن) بر اساس روش کدگذاری چند پاسخی (مقیاس لیکرت) و نظرسنجی از 28 کارشناس به عنوان گروه خبرگان و نیز 94 نفر از ساکنان محلی انجام شد. در این ارتباط، ماتریس روابط میان عوامل هر یک از مولفه های اصلی مدل و اولویت بندی آنها از هر دو دیدگاه کارشناسان و ساکنان محلی به انجام رسید. نتایج تحقیق نشان داد که میزان تطابق اولویت های مشترک در میان 40 درصد از مهمترین اولویت ها به صورت 73 درصد برای مولفه فشار، 60 درصد برای مولفه وضعیت، 60 درصد برای مولفه اثر و 58 درصد برای مولفه پاسخ است. همچنین، مهم ترین پاسخ های مدیریتی، شناسایی و اولویت بندی گردیدند. به دلیل حضور ذینفعان مختلف، کاربست این پاسخ ها در چارچوب مدیریت جامع حوزه آبخیز به منظور بهبود سلامت آبخیز ضروری است.