تبیین جایگاه و نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرآیند یاددهی- یادگیری مبتنی بر سنتز پژوهی در شواهد پژوهشی معاصر

پیشینه و اهداف:

 ورود فاوا در آموزش، سبک های سنتی را کاملا متحول کرده و نظریات یادگیری را به چالش کشیده است. دستاوردهای چنین حضوری به کلاس های مجازی، دانشگاه هوشمند، دانشگاه مجازی و بطورکلی یادگیری الکترونیکی منجر شده است. در حقیقت ارتباطات در دنیای آموزش، مبنایی برای تمامی تعاملات میان اساتید/معلمان و فراگیران و میان موسسات آموزشی و دولتی و در میان سایر دستگاه ها مبدل گردیده است.  استفاده از فاوا در جهان امروز منجر به تغییرات اساسی و عمده ای در آموزش و یادگیری شده است: ارایه فراوان اطلاعات، تصور دانشجویان از جهان را دگرگون می سازد؛ توزیع وسیع و دسترسی آسان به اطلاعات، رابطه بین استادان و دانشجویان را تغییر داده است؛ انعطاف پذیری، ابعاد فضا و زمان حیات آموزشی بشر را دگرگون می سازد. تمام این تغییرات گواه این امر هستند که فاوابه تدریج به عنصر ضروری برای اصلاحات آموزشی و نوآوری های جامعه کنونی بدل شده است و نظام آموزش ما را به عصر آموزش الکترونیکی نزدیک می کند.  فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) بر تدریس، یادگیری و پژوهش های مربوطه تاثیرگذار بوده است. هدف پژوهش حاضر، مطالعه نظام مند و ارایه ترکیبی از پژوهش های صورت گرفته در زمینه نقش فاوا در فرآیند یاددهی- یادگیری بود. روش پژوهش، کیفی و به شیوه سنتزپژوهی انجام شد.

روش ها :

منابع پژوهشی مرتبط از سال 2000 تا 2016 با روشی نظام مند انتخاب، واکاوی محتوایی و دسته بندی شدند؛ در غربالگری ریز 29 پژوهش مرتبط انتخاب، سپس سنتزی از یافته های آنان ارایه شد.

یافته ها نشان داد که می توان از دو روند در رابطه فاوا و یاددهی و یادگیری سخن گفت: الف) روند تسهیل کنندگی؛ ب) روند جریان سازی. در عین حال که این دو روند در مواردی با یکدیگر همپوشانی دارند و کشیدن مرز مشخصی میان آنها مشکل می نماید اما می توان این دو روند را از هم جدا نموده و به بررسی ابعاد، خصوصیات و تاثیرات آن ها بر فرآیند یاددهی-یادگیری پرداخت. بر این اساس، تاثیرات روند تسهیل کنندگی فاوا بر یاددهی-یادگیری در کوتاه مدت مشخص می شود؛ اغلب بصورت سخت افزاری، ظاهر مولفه های یاددهی-یادگیری را تغییر می دهد. روند جریان سازی، دربرگیرنده تغییراتی است که در سطحی عمیق تر و با پیچیدگی بیشتر، کیفیت و چگونگی یاددهی-یادگیری را تغییر می دهد. این تغییرات را می توان به نوعی نتایج بلندمدت روند تسهیل کننده دانست که به صورت نرم افزاری نمود پیدا می کند. در حقیقت کاربرد ابزارهای فناوری در کوتاه مدت شکل آموزش را تغییر داده اما پیامدهای آن در بلندمدت و در ارتباط با دیگر عوامل تاثیرگذار، منجر به بوجود آمدن رویکردها و جریان های جدیدی در آموزش شده و روند کلی آموزش را دچار تحولات اساسی نموده است.

نتیجه به دست آمده در این پژوهش حاکی از آن است که روند جریان ساز فاوا با ده مولفه ی 1) سازنده گرا بودن ماهیت فاوا؛ 2) ارتباط فاوا با شخصی سازی فرآیند یاددهی و یادگیری؛ 3) فاوا در خدمت پرورش هوش های چندگانه؛ 4) ارتباط فاوا و اثر انگیزشی یادگیری؛ 5) ارتباط فاوا با یادگیری شاگردمحور؛ 6) بهبود و ارتقای مهارت های تفکر؛ 7) ارتباط فاوا با ارزشیابی از یادگیری؛ 8) تاکید بر خودآموزی؛ 9) شکل دهی یادگیری عمیق، سریع و پایدار؛ و 10) تغییر نقش معلم؛ قابل تعریف است.