ماهیت و منطق برنامه درسی رباتیک تربیتی در دوره ابتدایی

همزمان با تغییرات گسترده در اجتماع، استفاده از فناوری نیز گسترش یافته است. برای آماده سازی و مقابله موثر دانش آموزان با تحولات قرن حاضر، نیازمند طراحی و تدوین برنامه های درسی ویژه هستیم. رباتیک تربیتی، فناوری آموزشی پیشرفته ای است که مستلزم توجه ویژه است. در دهه گذشته، رباتیک تربیتی به مثابه یک ابزار ارزشمند در راستای شکوفاسازی و پرورش مهارت های شناختی/ اجتماعی دانش آموزان و در پشتیبانی از یادگیری موضوعات علوم، ریاضیات، زبان و فناوری توجه و علاقه پژوهشگران و معلمان را جلب کرده است. دلایل مهم متعددی برای در معرض قرار دادن دانش آموزان خردسال با رباتیک وجود دارد. چون دنیای ما به طور فزاینده ای فناورانه می شود، بنابراین دانش آموزان نیاز به تجارب سال های اولیه دارند تا آن ها در مورد فناوری احساس راحتی نموده و در مورد آن آگاه شوند. علاوه بر این، گنجاندن رباتیک در برنامه درسی مدارس به آماده شدن دانش آموزان برای ورود به بازار کار به منزله سواد فناورانه کمک خواهد کرد. رباتیک به علت ماهیت میان رشته ای که نیاز به تخصص در طیف وسیعی از حوزه ها از ریاضیات تا زیبایی شناسی دارد، یک رویکرد جذاب به تربیت فناوری محسوب می شود. این امر می تواند موجب جلب علاقه و درگیر ساختن دانش آموزانی شود که در دروس سنتی موفقیت کسب نکردند. هدف این نوشتار، تبیین جهت گیری فلسفی و مبانی رباتیک تربیتی در دوره ابتدایی است تا سیاست گذاران، مهندسان و برنامه ریزان بر اساس آن، الگوهای درسی را برای اجرا تدوین کنند.

در این پژوهش، رباتیک تربیتی با استفاده از روش سنتزپژوهی مورد تحلیل و ترکیب قرار گرفت. اسناد و پژوهش های معتبر چهار دهه اخیر با استفاده از فن نمونه گیری هدفمند از نوع ملاک محور انتخاب شده و مورد واکاوی و دسته بندی قرار گرفت.

یافته های سنتز حاکی از آن است که رباتیک در مدارس به دو صورت عمل می کند: الف) به منزله یک موضوع درسی مستقل؛ ب) یا به منزله یک توانمندساز آموزشی که در خدمت سایر موضوعات درسی است. توجیه منطقی رباتیک تربیتی، مبتنی بر نظریات سازنده گرایی شامل مبانی سه گانه معرفت شناختی (معرفت شخصی و چندرشته ای)، روان شناختی (توجه به انگیزش، خلاقیت و...) و جامعه شناختی (تعامل، آینده نگری و...) است.

یک برنامه ریز برای طراحی برنامه درسی ابتدا لازم است به ماهیت موضوع یا دانش موردنظر توجه نموده سپس بر اساس جهت گیری های برنامه درسی نسبت به تدوین برنامه اقدام نماید. چون موضوع، تربیت رباتیک در دوره ابتدایی است؛ لذا برنامه ریز به ماهیت آن بایستی توجه کند. یافته های این سنتز نشان داد که رباتیک می تواند در مدارس در تمام سطوح به عنوان یک موضوع درسی مستقل و یا به عنوان یک توانمندساز آموزشی در خدمت سایر موضوعات درسی عمل کند. پس لازم است میان مفاهیم تربیت رباتیک و رباتیک تربیتی تفاوت قایل شد. در تربیت رباتیک موضوع تربیت ربات است؛ درصورتی که در رباتیک تربیتی، ربات به عنوان روش، ابزار یا فنی در نظر گرفته می شود که از آن برای تدریس سایر موضوعات استفاده می شود.