تبین اصول حاکم بر اجرای مطلوب درس پژوهی: مطالعه ی موردی استان مازندران

پیشینه و اهداف :

تجربه بعضی از کشورها ازجمله ژاپن نشان می دهد که باز کردن کلاس درس و کل فرایند آموزش از مرحله طراحی تا ارزشیابی به روی معلمان و ایجاد یک گروه آموزشی باعث ایجاد چرخه ی بهسازی تدریجی فرایند آموزش در کلاس درس می شود و اثرات مثبتی را به همراه خواهد داشت. یکی از این روش ها که از دل مدرسه و کلاس درس در نظام آموزشی ژاپن پدید آمده است، درس پژوهی است. درس پژوهی به عنوان مهم ترین عامل عملکرد آموزشی برای توسعه حرفه معلمان است. درس پژوهی یک حلقه ی پژوهش است که در آن معلمان به صورت گروهی درباره موضوعات برنامه درسی به پژوهش می پردازن. در این مدل پیشرفته معلمان و متخصصان با یکدیگر همکاری می کنند. گروه ارزیاب (معلمان) تمامی نیروهای خود را بر آموزش دانش آموزان در کلاس درس متمرکز می کنند تا موجب رشد و پالایش درس موردمطالعه شوند. معلم از طریق درس پژوهی با عمل پژوهش ارتباط برقرار می کند تا عمل تدریس را بر تفکر و عمل بنیان گذارد. عمل فکورانه و مبتنی بر پژوهش درواقع مجموعه ای از مهارت ها و توانایی ها را معرفی می کند که فرد را در یک موضع انتقادی برای حل مشکلات و مسایل قرار می دهد. این پژوهش باهدف تبین اصول حاکم بر اجرای مطلوب درس پژوهی درس ریاضی در آموزش پرورش استان مازندران انجام شده است.

روش ها:

 روش تحقیق به روش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه متخصصان و خبرگان درس پژوهی است. شرکت کنندگان این پژوهش به شیوه نمونه گیری هدفمند و از نوع گلوله برفی 16 نفر انتخاب شدند. حجم نمونه را اشباع نظری تعیین کرده است. روش جمع آوری داده ها در این پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بود و روایی داده ها به وسیله چک کردن اعضا بررسی و تایید شد. داده های حاصل از مصاحبه به روش مقوله بندی تحلیل شدند.

در کل 5 مقوله عمده از مصاحبه ها استخراج شد که شامل جنبه انسانی (خلاقیت، مسئولیت پذیری و انتقادپذیری)، جنبه ساختاری (تجهیزات فناورانه، نظارت، برنامه ها، حجم کار معلم، نسبت تعداد معلم به دانش آموز و به کارگیری نتایج)، جنبه فرهنگی (کار تیمی، فرهنگ مدرسه ای، اعتقاد و تعهد به تاثیر درس پژوهی، همکاری خانواده، روحیه پژوهشگری معلمان و مدیران، همکاری معلمان بجای رقابت)، جنبه مدیریتی (پشتیبانی، روند امتیازدهی، حمایت مسیولین، تامین بودجه، حمایت سایر عوامل اجرایی مدرسه و زمان) و جنبه یاددهی-یادگیری (تبادل تجارب مفید آموزشی، کارگاه های آموزشی، سبک های نوین تدریس، تیم استانی درس پژوهی، محتوای آموزشی، تبدیل ارزشیابی کمی به توصیفی و طراحی آموزشی) بوده است.

این پژوهش باهدف تبین اصول حاکم بر اجرای مطلوب درس پژوهی درس ریاضی در مدارس ابتدایی آموزش وپرورش استان مازندران انجام شد. مقولات استخراج شده از مصاحبه ها شامل جنبه انسانی، جنبه ساختاری، جنبه فرهنگی، جنبه مدیریتی و جنبه یاددهی-یادگیری است. جنبه انسانی شامل متغیرهای خلاقیت، مسئولیت پذیری و انتقادپذیری است. جنبه ساختاری شامل متغیرهای تجهیزات فناورانه، نظارت، برنامه ها، حجم کار معلم، نسبت تعداد معلم به دانش آموز و به کارگیری نتایج است. جنبه فرهنگی شامل متغیرهای کار تیمی، فرهنگ مدرسه ای، اعتقاد و تعهد به تاثیر درس پژوهی، همکاری خانواده، روحیه پژوهشگری معلمان و مدیران، همکاری معلمان بجای رقابت است. جنبه مدیریتی شامل پشتیبانی، روند امتیازدهی، حمایت مسیولین، تامین بودجه، حمایت سایر عوامل اجرایی مدرسه و زمان است. جنبه یاددهی-یادگیری شامل متغیرهای تبدل تجارب مفید آموزشی، کارگاه های آموزشی، سبک های نوین تدریس، تیم استانی درس پژوهی، محتوای آموزشی، تبدیل ارزشیابی کمی به توصیفی و طراحی آموزشی است.