رشد کمی دانش آموختگان فنی و حرفه ای کشور و تقاضای نیروی انسانی ماهر به منظور بازنگری در برنامه درسی

پیشینه و اهداف:

 آموزش به عنوان اساسی ترین عامل توسعه پایدار در کشور ما نیز مورد توجه قرار گرفته است. استقبال روزافزون از آموزش در تمامی سطوح، لزوم توجه به کیفیت برتر، مدیریت موثر و انطباق آموزش با نیازهای جامعه و ویژگی های قرن بیست و یک را بیشتر می نماید. توسعه آموزشهای فنی و حرفهای با توجه به محدودیت دانشگاه ها و راه های دستیابی به آموزش عالی و لزوم اشتغال جوانان، و به خصوص بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی، نیاز به برنا مه ریزی ویژهای می یا بد. علاوه بر آن، در این برهه می بایست به آموزش فنی و حرف های به عنوان سلاح اصلی میدان رقابت جهانی توجه ویژه ای مبذول شود.  برنامه های آموزش فنی و حرفه ای در ایران در شکل رسمی علاوه بر سطح متوسطه و کاردانی، تا مقطع کار شنا سی ناپیو سته نیز ارتقا یافته است. تقاضای اجتماعی برای این آموزشها به خصوص در سطح کاردانی، زمینه های توسعه و عنایت خاص به این آموزشها را در پی داشته است. با توجه به اهمیت توسعه درونزا و تکیه بر نیروهای داخلی در جنبه های مختلف توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در نتیجه توسعه پایدار، تربیت نیروهای ماهر و کارآمد که بتواند به حرکت چرخ های اقتصادی سرعت بیشتری دهد و کشور را از وابستگی به نیروهای ماهر و متخصص خارجی برهاند، آموزشهای فنی و حرفه ای از اهمیت ویژه برخوردار می شود. اما آموزشهای فنی و حرفه ای زمانی میتوانند مدعی انجام و تحقق این رسالت باشند که محصولات آن با نیازهای بازار کارهم از نظر کمی و هم از نظر کیفی هماهنگ و سازگار باشد. به عبارت بهتر دانش آموخته فنی و حرفه ای در رشت های مهارت آموزی کرده باشد که بازار کار به آن نیاز دارد و به فنون و مهارت هایی مجهز شود که بتواند نیازهای بنگاه ها و کارفرماها را تامین نماید. چنانچه برنامه های توسعه آموزش به طور دقیق و از لحاظ کمی و کیفی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد، نکات ارزشمندی را روشن می سازد که نتایج حاصل از این مطالعات، به دلیل تاثیر درازمدت آموزش بر جامعه، میتواند به برنامه ریزان و تصمیم اگیران آموزش و پرورش کمک نماید تا از نتایج این بازنگری و ارزیابی در جهت تدوین برنامه های بهتر و کامل تر برای توسعه آموزش استفاده لازم به عمل آید. پژوهش حاضر به مقایسه عرضه دانش آموختگان فنی و حرفه ای با تقاضای نیروی انسانی در این بخش می پردازد و مشتمل به بررسی کارآیی خارجی و اشتغال دانش آموختگان و مقایسه عرضه و تقاضای نیروی آموزش دیده در بخش کاردانی فنی و حرفه ای به تفکیک رشته و گروه های تخصصی می باشد.

در این پژوهش، روش توصیفی از نوع پیمایشی استفاده شده است. پرسشنامه تحقیق پیگیرانه فارغ التحصیلان با همکاری کالج کلمبو به عنوان مبنا انتخاب گردیده برای این ارزیابی جامعه آماری مورد نظر را دانشکده ها و آموزشکده های فنی و حرفه ای تحت نظر وزارت آموزش و پرورش وقت، تشکیل داده است. در نمونه گیری، در سطح کشور از 24 رشته و 69 مرکز (با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای) نمونه گیری شد.

بر اساس نتایج تحقیق بین شغل و جنسیت فارغ التحصیلان ارتباط معنادار متوسطی وجود دارد. همچنین 76 درصد شاغلان، مشاغل مرتبط با تحصیلات خود را یافته اند و تنها 22 درصد شاغلان، خوداشتغال هستند که ضریب همبستگی کرامر این رابطه را بسیار بالا و موثر گزارش کرده است. همچنین رابطه بین جنسیت و مشکلات اشتغال معنادار گزارش شده است. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد که برای تحقق اشتغال دانش آموختگان فنی و حرفه ای، به میزان 63% فرصت شغلی دیگر برای 163 هزار نفر احتیاج است.

در نهایت نتایج پژوهش نشان میدهند که به منظور افزایش اثربخشی واقعی آموزش فنی و حرفهای در کشور، برنامه درسی باید متناسب با نیازها و اقتضایات تغییراتی را شامل شوند. برخی تغییرات پیشنهادی با توجه به نتایج این تحقیق عبارتند از:  :واحدهای عملی بیشتری باید در دروس و رشته های فنی و حرف های گنجانده شود. در بحثهای نظری در حوزه فنی و حرفه ای، به مباحث مربوط به کارآفرینی توجه بیشتری شود.  فعالیتها و رشته هایی که بیشترین جذابیت را در بازار کار دارند، گسترش یابند.  نتایج مطالعه نشان میدهد که توانایی بازآموزی فارغ- التحصیلان در سطح پایینی است، بنابراین در برنامه درسی باید به دروس پایه توجه بیشتری شود.  برنامه ریزی برای رشته ها و مراکز باید بر مبنای آمایش سرزمین صورت گیرد. مراکزی به عنوان مرکز تجمیع قرار گیرند که بالاترین میزان جذب فارغالتحصیلان را دارا هستند. بر اساس نتایج تحقیق بین شغل و جنسیت فارغ التحصیلان ارتباط معنادار متوسطی وجود دارد، یعنی هر چند رابطه معنادار بین این دو مولفه وجود دارد ولی لازم است تلاش هایی در زمینه افزایش این رابطه صورت گیرد.