ساختار اداری و نحوه اداره آستان قدس رضوی در عصر پهلوی

آستان قدس رضوی، در تمام ادوار تاریخ خود، همواره کانون توجه واقفانی بوده است که بخشی یا تمام دارایی خود را وقف آن کرده اند. از دوره صفوی به بعد برای اداره امور موقوفات آستان قدس، فردی به نام متولی، از سوی حکومت مرکزی، انتخاب و به مشهد اعزام می شد. در دوره پهلوی، حکومت برای نظارت بیشتر بر این نهاد ثروتمند، خود تولیت آنجا را برعهده گرفت و نایب التولیه هایی را منصوب کرد. موقوفات در بیشتر سلسله ها تابع سیاست های حکومت مرکزی بود و در رژیم پهلوی نیز این روند ادامه داشت. وضعیت تولیت و نظام اداری آستان قدس در دوره پهلوی تحولات فراوانی یافت و با توجه به برخی اقدامات مغایر با مذهب، از سوی حکومت پهلوی، تغییراتی در روند موقوفات اتفاق افتاد. بعد از آنکه رابطه دو نهاد دین و دولت به تیرگی گرایید، ملاک هایی چون سیادت و روحانی بودن که پیش از این در انتخاب متولی مدنظر قرار می گرفت، ارزش خود را از دست داد و ملاحظات سیاسی جایگزین آن شد. روش تحقیق در این مقاله، روش تاریخی (استقرایی) و شیوه نگارش و تدوین آن به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد. استخراج اطلاعات و داده ها نیز به صورت کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است. پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد زمینه شناسی تاریخی و نیز با تکیه بر برخی اسناد نویافته، به واکاوی ساختار اداری و نحوه اداره آستان قدس رضوی، در عصر پهلوی، می پردازد.