نفس و اختلالات عصبی- روانی؛ تبیینی نوخاسته گرایانه و صدرایی

انواع آسیب های مغزی و عصبی (از جمله اختلال هویت تجزیه ای، اسکیزوفرنی، تغییرات خلقی و مانند آن) بر تباه شدن و دگرگون شدن کیفیات حیاتی، حالات ذهنی و شخصیتی، و حتی انگاره نفس و «خود» تاثیر مستقیم دارد. مشاهده این تاثیرات، دستاویز نظریات گوناگونی درباره وجود نفس و مفارقت پذیری آن (از نفی وجود خود/ذهن/نفس و یا نفی تجرد خود/ذهن/نفس تا نفی بقای نفس مجرد آن) شده است. چارچوب نظری و مفهومی نوخاسته گرایی و حکمت متعالیه، قابلیتی دارد که می توان از آن در تجزیه و تحلیل این مسیله  بهره برد و نگاهی فراتر از ابزارگرایی دوگانه انگاران، به عنوان یک راهکار کلی درباره تاثیر اختلالات عصبی فیزیکی بر نفس مجرد ارایه داد. با اذعان به نوخاسته گرایی جوهری و همسوبودن آن با نظریه جسمانیه الحدوث صدرایی، و عبور از دیدگاه نوخاسته گرایی ویژگی های صرف، می توان گفت که بدن و دستگاه پیچیده عصبی بر اساس میزان تکامل و پیچیدگی اش، موجب نوخاستگی (حدوث) مراتبی از نفس (از نوخاستگی مرتبه گیاهی تا مرتبه وجود لنفسه و خودآیین) و نوخاستگی ویژگی های حیاتی، ذهنی و روانی متناسب می شود. به سبب این همبستگی و تعامل علی نوخاسته گرایانه، انواع آسیب های عصبی، مادامی که نفس انسان در مرتبه نباتی، تعلق ذاتی به بدن دارد و در مرتبه تجرد جوهری، تعلق عارضی به بدن دارد، موجب نوخاستگی اختلالات روانی به عنوان ویژگی های مختل کننده برای جوهر نفس و نیز فروخفتگی برخی ویژگی های ذهنی نوخاسته می شود؛ بدون آنکه وجود بسیط، لنفسه، خودآیین و مفارقت پذیر نفس نفی و تباه شود.