تاریخ نگاری گردیزی در زین الاخبار: رویکرد و روش

عبدالحی گردیزی نویسنده زین الاخبار یا تاریخ گردیزی از جمله آخرین مورخان دوره نخست غزنوی است. این مقاله بر آن است تا رویکرد و روش گردیزی در تاریخ نگاری را واکاود و بازنماید. اگرچه  گردیزی به ظاهر تاریخ خود را در شمایل تاریخی عمومی نگاشته، اما بخش هایی از آن تاریخ سلسله ای و محلی است. گردیزی برخلاف بسیاری از مورخان سنتی و احتمالا متاثر از رویکرد و آثار ابوریحان بیرونی به موضوعات و مباحث اجتماعی و قوم شناسی پرداخته و در این زمینه گزارش های ارزنده و سودمندی به دست داده است. در روایت های گردیزی گاه رگه هایی از تساهل مذهبی را می توان یافت؛ اگرچه رویکرد اعتقادی او نسبت به ادیان و مذاهب دیگر بی طرفانه نیست، اما نسبت به مورخان معاصراش تعصب مذهبی کمتری داشته است. گردیزی در برخی مواضع، هرچند گاه سطحی، دست به  تبیین و تحلیل و نقد زده است، در نتیجه وی در برابر رویکرد عقلانی و نقلی موضعی میانه را برگزیده است. نقطه ضعف گردیزی پایبندی بیش از حد به خلاصه نویسی است.