کارکرد عنصر باد در داستانهای شاهنامه

 یکی از کارکردهای مهم در ساخت روایتهای شاهنامه، نقش عناصر طبیعت در رویدادها و سرنوشت آدمیان است. از میان این عناصر طبیعی عنصر باد دارای جایگاهی ویژه است. در اوستا تفاوت میان آتش، آب، خاک از یکسو و باد از سوی دیگر چشمگیر است. درحالیکه آن سه ایزد نخستین تنها یک گونه و دارای صفات مثبت هستند، باد دو گونه است. در متون فارسی میانه نیز از «ایزد باد» یا «وای نیک» و دیگر «دیو باد» یا «وای بد» یاد شده ‌است. در مینوی خرد باد در زمره ایزدان است که از برای نیرو گرفتن از آن ستایش میشود و از سوی دیگر باد دیوی است که سبب بروز طوفان و بادهای سخت میگردد. در متون ذکرشده، ایزد باد برای کامروا ساختن شاهان و پهلوانان در نبرد و پیروزی آنها ستایش شده ‌است. این جستار کوشیده‌است تا نقش عنصر باد را در متون کهن و شاهنامه فردوسی بررسی کرده و نشان دهد این عنصر پس از ورود به فضای حماسی دچار چه تغییراتی میشود.

 دراین پژوهش گردآوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه‌ای بوده‌ است و شیوه موردنظر این پژوهش توصیفی تحلیلی است. متن اساس شاهنامه فردوسی تصحیح جلال خالقی‌مطلق، دوره 4 جلدی است.

 در شاهنامه فردوسی باد با صفات باآفرین و خوش‌بو شناخته میشود. باد بد نیز با صفاتی همچون تند، سخت، تیره و دمان همراه شده‌ است. این عنصر بدون در نظر گرفتن منش ایزدی اهریمنی خود به یاری شاهان یا پهلوانان میشتابد و بارها به یاری کیخسرو می‌آید.

 باکندوکاو در روایتهای حماسه ملی این نتیجه بدست آمد که این عنصر منش ایزدی خود را ازدست داده و بشکل یک عنصر طبیعی درآمده که تنها به فرمان خداوند یکتا عمل میکند و غالبا پشتیبان شاه و پهلوان سزاوار (مشروع) و پیکار به حق آنان است.