موقعیت جامعه مسلمانان و آموزش اسلامی در مدارس دولتی : نمونه آلمانی

آزادی دین به معنای آزادی عقیده و مظاهر دینی، در آموزش و تمرین و عبادت و رعایت آن یکی از حقوق اساسی بشر است که در ماده 18 اعلامیه جهانی حقوق بشر مندرج شده است. آزادی دین به این معنا حقی مهم تلقی می شود که نقشی مهم در برقراری صلح اجتماعی در جامعه دارد. آلمان به عنوان یک کشور سکولار و دارای پیوند تاریخی با دین مسیحیت، این حق آزادی دینی را در ماده 4 قانون اساسی تثبیت کرده است. طبق ماده 3/7، آموزش دینی در مدارس دولتی مطابق با جوامع دینی و معمولا به وسیله کلیساهای کاتولیک و پروتستان و همچنین از سوی جامعه یهودیان انجام می شود. 3.2 میلیون مسلمان از ترکیه، کشورهای عربی و ایران در آلمان زندگی می کنند. بیشتر این مسلمانان قصد بازگشت به کشورهای بومی خود را ندارند و در آلمان اقامت خواهند داشت. آن ها از آزادی دینی به معنای یادشده لذت می برند. در این نوشتار، به این پرسش می پردازم که چگونه مظاهر دینی مسلمانان در آلمان «در امر تعلیم، عمل، عبادت و رعایت آن» انجام می شود. من بر آموزش دینی آن ها تمرکز خواهم کرد و می کوشم تا به این پرسش ها پاسخ دهم: تعلیم و تربیت اسلامی در آلمان، در یک کشور سکولار به چه معناست؟ چه کسی و چگونه آن را فراهم می کند؟ تفاوت آن با آموزش دینی در کشورهای اسلامی چیست؟ توسط جامعه آلمانی چگونه دیده می شود؟ در دو سطح ملی و بین المللی به این پرسش ها پاسخ خواهم داد. در سطح ملی، تلاش آشکار دولت آلمان برای ادغام اقلیت مسلمان به عنوان یک گروه دینی در دولت آلمان دیده می شود. به همین دلیل، وزیر آلمان، ولفگانگ شویبل، در سال 2006 تشکیل جلسه داد و از حقوقدانان، محققان مطالعات اسلامی و نمایندگان جوامع مختلف مسلمان و همچنین اشخاص مستقل برای صحبت درباره وضعیت مسلمانان در آلمان دعوت کرد. پرسش باقی مانده این است که چگونه گروه های مختلف اسلامی متشکل از مسلمانان با زمینه های مختلف اجتماعی، سیاسی و مذهبی و از کشورهای مختلف مانند ترکیه، کشورهای عربی، ایران و افغانستان با سنت های ملی اسلامی مختلف می توانند بستر مشترک اعتقادات مذهبی اسلامی را در یک کشور سکولار پیدا کنند. با تاسیس شورای هماهنگی (Koordinierungsrat) مسلمانان در آلمان، در آوریل 2007، برخی از سازمان های بزرگ اسلامی سعی در ایجاد ساختار مشترک برای نمایندگی همه مسلمانان داشتند. تاکنون این سازمان از سوی دولت آلمان به عنوان نماینده رسمی همه مسلمانان به رسمیت شناخته نشده، اما بحث ها در «Islamkonferenz» هنوز به پایان نرسیده است و همچنان ادامه دارد. یکی از اهداف اصلی تشکل های مسلمان، به دست آوردن حق برگزاری دوره های دینی اسلامی در مدارس دولتی آلمان است؛ درحالی که در سطح ملی، ادغام اسلام به عنوان یک دین در سیستم سکولار مورد بحث قرار گرفته است. در سطح محلی، هم اکنون آموزش دینی در پروژه های مختلف در بسیاری از مدارس دولتی منتخب در آلمان و همچنین در مساجد محلی در حال انجام است. آموزش مذهبی در مساجد با الگوبرداری از مساجد در «Goettin-gen» -یک شهر کوچک دانشگاهی در آلمان مرکزی- مورد بحث قرار خواهد گرفت. در گوتینگن دو مسجد اصلی وجود دارد: یکی متعلق به جامعه ترک (دیتیب) و دیگری مسجد عرب.اگر من مفهوم تربیت دینی را که در مسجد اعراب ارایه شده است با توجه به محتوای آن و نحوه آموزش آن به کودکان، خواه متناسب با آموزش کلاسیک اسلامی و هم مفاهیم، اعتقادات، آیین ها و اعمال عبادی ترسیم کنم، آیا برای کودکانی که در یک زمینه کاملا سکولار بزرگ می شوند مهم تلقی می شود؟ سرانجام، من این روش را در سطح محلی با تلاش های انجام شده در سطح ملی مقایسه خواهم کرد و درباره چگونگی قضاوت این تلاش های مختلف به وسیله جامعه آلمان، بحث خواهم کرد.