ارزیابی زمانی-مکانی غلظت ستونی ذرات معلق (PM2.5) ناشی از رویدادهای گرد و غباری در ایران با استفاده از داده های بازتحلیل NASA/MERRA-2

ذرات معلق کوچک تر از 5/2 میکرون یکی از مهم ترین آلاینده های هوا هستند که از تنوع و انتشار گسترده ای برخوردار می باشند. رویدادهای گرد و غبار یکی از مهم ترین منابع طبیعی انتشار ذرات معلق در جو می باشند. مطالعه حاضر با هدف بررسی تراکم و پراکنش فضایی-زمانی ذرات معلق PM2.5 ناشی از رویدادهای گرد و غباری در جو ایران طی دوره آماری (2019-1980) بر اساس سامانه ماهواره مبنای MERRA-2 انجام شده است. داده های مربوطه با قدرت تفکیک زمانی ماهانه، فصلی و سالانه و مکانی°625/0 × °5/0 تهیه و پس از اعمال پیش پردازش های لازم، بارزسازی، تجزیه وتحلیل شد. نتایج حاصله به خوبی بیانگر افت وخیزهایی در تراکم ذرات معلق PM2.5 طی سال های آماری مورد مطالعه است. اما به طور کلی تراکم ذرات معلق PM2.5 رو به افزایش بوده و روند صعودی آن به خصوص در سال های آخر دوره آماری مشاهده شد. تحلیل های آماری تفاوت های زیادی را به لحاظ زمانی و مکانی در میزان ذرات معلق PM2.5 نشان می دهد. در میان ماه های موردمطالعه، بیشترین/کمترین تراکم ذرات معلق PM2.5 به ترتیب در ماه های می، آوریل و جولای/دسامبر، ژانویه و نوامبر برآورد شد. به لحاظ فصلی هم بیشترین/کمترین تراکم PM2.5 در فصول تابستان/زمستان اتفاق افتاده است. توزیع مکانی حاکی از بیشترین تراکم ذرات معلق در بخش های جنوبی، شرقی و شمال شرق می باشد که بیانگر تاثیر قابل توجه کانون های محلی و فرامحلی گرد و غبار بر افزایش تراکم ذرات معلق PM2.5 در این نواحی می باشد. تحلیل همبستگی نیز رابطه مثبت معناداری میان میزان ذرات معلق PM2.5 با دمای سطح زمین و رابطه منفی معناداری با رطوبت سطح خاک و بارش نشان داده است.