نتایج به دست آمده از روش های مرسوم ارزیابی تناسب سرزمین چقدر با هم انطباق دارند؟

سابقه و هدف:

 انتخاب بهترین روش ارزیابی تناسب سرزمین برای تعیین کلاس های تناسب سرزمین همواره مورد پرسش و پژوهش بوده است. بسیاری از پژوهش های ارزیابی تناسب سرزمین با چهار روش مرسوم شامل: 1-محدودیت ساده، 2-شدت و تعداد محدودیت، 3-خیدیر (ریشه دوم) و 4-استوری انجام می شوند. در رویکرد پارامتریک، شاخص سرزمین با استفاده از روش خیدیر یا روش استوری به دست آمده و سپس بر اساس این شاخص، کلاس تناسب سرزمین تعیین می شود. شاخص سرزمین به دو صورت شاخص اصلاح نشده و شاخص اصلاح شده می باشد. پژوهش های بسیاری که در زمینه ارزیابی تناسب سرزمین انجام شده نشان داده اند نتایج روش های گوناگون ارزیابی تناسب سرزمین تفاوت زیادی با هم دارند. با این وجود نتایج بسیاری از مطالعات، حاکی از انطباق بیشتر دو روش محدودیت ساده و خیدیر می باشند. چون این پژوهش ها برای محصولات مختلف و مناطق گوناگون بوده اند، بررسی میزان انطباق روش های مختلف بدون در نظر گرفتن نوع محصول و موقعیت مکانی آن، امکان پذیر نبوده است. از طرف دیگر میزان عددی انطباق این روش ها با یکدیگر تعیین نشده است. بنابراین پرسش اساسی که بوجود می آید این است که فارغ از نوع محصول و موقعیت مکانی، روش های مختلف ارزیابی چقدر با هم انطباق دارند و آیا میزان انطباق برای کلاس های مختلف تناسب سرزمین با هم برابر هستند یا نه؟ پژوهش کنونی می کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد.

در این پژوهش تعیین کلاس های تناسب سرزمین بدون در نظر گرفتن محصول و مکان خاص و با انجام شبیه سازی عددی انجام شد. در شبیه سازی عددی، هر کدام از هشت عامل دخیل در تعیین کلاس تناسب، یک عدد تصادفی از صفر تا 100 را به خود اختصاص دادند و سپس براساس این اعداد شبیه سازی شده کلاس تناسب سرزمین، با چهار روش مرسوم و در دو حالت شاخص اصلاح نشده و شاخص اصلاح شده تعیین گردیدند. فرآیند شبیه سازی برای هر کلاس تناسب شامل کلاس‎های S1 (مناسب)، S2 (نسبتا مناسب)، S3 (تناسب بحرانی)، N1 (نامناسب موقت) و N2 (نامناسب همیشگی) به تعداد یک میلیون مرتبه انجام شد. بنابراین در کل تعداد پنج میلیون شبیه سازی صورت گرفت. در مرحله بعد میزان انطباق روش های مرسوم با یکدیگر و برای هر کلاس تناسب سرزمین به طور جداگانه، بر اساس رابطه دقت کلی محاسبه شد.

نتایج نشان دادند مقدار عددی میزان انطباق روش های مختلف ارزیابی تناسب سرزمین در کلاس های گوناگون با هم بسیار متفاوت هستند؛ لیکن روی هم رفته می توان گفت کمترین و بیشترین انطباق بین روش های گوناگون به ترتیب برای کلاس N1 و N2 رخ می دهد. پس از کلاس N2 بیشترین انطباق بین روش های مختلف در کلاس S1 وجود دارد. برای کلاس های S2 و S3 میزان انطباق بین روش های مختلف از روند خاصی پیروی نمی کند. در بین روش های مختلف، در حالت استفاده از شاخص اصلاح نشده، روش محدودیت ساده با روش خیدیر تطابق بیشتری داشتند. اما با استفاده از شاخص اصلاح شده سرزمین بیشترین انطباق بین روش محدودیت ساده با رویکرد پارامتریک (هم روش خیدیر و هم استوری) مشاهده شد و در این حالت تفاوت چندانی بین نتایج روش خیدیر با روش استوری وجود نداشت. به همین دلیل شاخص اصلاح شده نسبت به شاخص اصلاح نشده برتری دارد.

براساس یافته های این پژوهش می توان گفت نتایج به دست آمده از شاخص های اصلاح نشده سرزمین ممکن است تا حد زیادی دور از واقعیت باشند و این موضوع برای روش استوری بسیار شدیدتر است. استفاده از شاخص اصلاح نشده سبب می شود تفاوت زیاد بین رویکرد پارامتریک با دو روش محدودیت ساده و تعداد و شدت محدودیت بوجود آید. بنابراین حتما باید برای تعیین کلاس های تناسب از شاخص های اصلاح شده استفاده گردد تا نتایج روش های مختلف تا حد امکان به هم نزدیکتر شوند.