تجزیه ژنتیکی برخی صفات مورفولوژیک در گندم دوروم ازطریق تجزیه میانگین نسل ها در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی

تنش خشکی یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که به شدت عملکرد دانه را تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به اینکه عملکرد دانه محصول اثر متقابل صفات زیادی از گیاه و محیط است، بنابراین ارزیابی صفات مورفولوژیک مرتبط با عملکرد دانه که از نظر ژنتیکی دارای پیچیدگی بسیار کمتری هستند می تواند به عنوان معیار گزینش در شرایط محیطی مختلف مد نظر قرار گیرد. در این مطالعه ژنوتیپ های Oste-Gata به عنوان والد متحمل و Massara-1 به عنوان والد حساس به خشکی تلاقی داده شده و نسل های F1،F2 و F3 از نظر صفات مرتبط با قامت گیاه و برگ پرچم مورد تجزیه و تحلیل ژنتیکی قرار گرفتند. این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری بدون تنش و تنش رطوبتی انتهای فصل اجرا شد. تجزیه میانگین نسل ها با استفاده از آزمون مقیاس مشترک که همزمان تمام نسل ها را مورد آزمون قرار می دهد انجام شد. برای کلیه صفات مدل سه پارامتری [m], [d] و [h] بهترین برازش را در سطح احتمال معنی دار یک درصد در هر دو محیط و برای صفات ارتفاع بوته و طول پدانکل مدل چهار پارامتری درسطح احتمال معنی دار پنج درصد در شرایط تنش رطوبتی نشان داد. اگرچه هر دو نوع اثر افزایشی و غالبیت در کنترل صفات مختلف در هر دو شرایط محیطی نرمال و تنش خشکی دخالت داشتند اما توجه به اثرهای مختلف و اجزای تنوع نشان داد که جزء غالبیت موثرتر از جزء افزایشی است و صفات ارتفاع بوته، طول برگ پرچم و طول پدانکل دارای واریانس غالبیت بیش از واریانس افزایشی بودند. لذا استفاده از این صفات در برنامه های انتخاب مفید نخواهد بود. در این مطالعه تنها برای صفات ارتفاع بوته و طول پدانکل اثر اپیستازی افزایشی در افزایشی مشاهده شد و سایر صفات هیچ نوع اثر اپیستازی نشان ندادند که نشان دهنده عدم وجود اثر متقابل ژن ها در توارث این صفات در جمعیت در حال تفرق حاصل از این تلاقی بود. کنترل ژنتیکی صفات در هر دو شرایط محیطی مشابه بود و محیط اثرهای ژنی را در صفات مورد مطالعه تغییر نداد.