بازخوانی گستره عصمت پیامبران در روایات محمد بن جهم از امام رضا (ع)

شیخ صدوق دو باب از کتاب عیون اخبار الرضا را به موضوع عصمت اختصاص داده و در هر یک روایتی را از امام رضا (ع) نقل کرده است. این دو روایت در موضوع گستره عصمت، بر گونه ای از عصمت نسبی که می توان از آن با عنوان  عصمت ضروری یاد کرد، دلالت دارد. در این نوع عصمت، بر عصمت مطلق پیامبران از انجام هر گونه گناه، خطا، سهو و فراموشی در آنچه به امر پیامبری و رسالت آنان مربوط می شود، پیش از پیامبری و پس از آن تاکید و در عین حال امکان رخداد سهو و خطا در امور نامربوط به پیامبری ایشان آن هم پیش از عصمت پذیرفته شده است. این موضع گرچه با دیدگاه بیشتر عالمان شیعه که به عصمت مطلق باور دارند، متفاوت است اما با توجه به برخی ویژگی های دو روایت مانند صراحت در تبیین گستره عصمت و ارایه تاویل از آیات ظاهر در گناه و خطای پیامبران، با اطمینان بیشتر می توان مدلول آن را به عنوان دیدگاه مورد تایید امام رضا (ع) معرفی کرد. عصمت ضروری با دلایل عقلی عصمت ناسازگار نیست و با شواهد متعدد قرآنی، روایی و تاریخی سازگاری بیشتری دارد.