کارایی فنی آب و تعیین عوامل موثر بر پذیرش تکنولوژی نوین آبیاری با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی (تولیدکنندگان پسته شهرستان سیرجان)

سرمایه اجتماعی به عنوان عامل تولیدی کیفی، ابزاری برای اصلاح کارایی و بهره وری کشاورزان است. یکی از راه های نیل به توسعه توجه کردن به سرمایه اجتماعی و توانمندسازی و آگاه کردن کشاورزان از طریق تقویت ابعاد مختلف این نوع سرمایه می باشد. پسته به عنوان طلای سبز نقش مهمی در بخش کشاورزی شهرستان سیرجان دارد. یکی از بزرگ ترین مشکلات کشاورزان تولیدکننده پسته، محدودیت شدید منابع آبی است. با این وجود، تعداد زیادی از کشاورزان از روش سنتی به آبیاری می پردازند. در این تحقیق، ابتدا 285 کشاورز تولیدکننده پسته در شهرستان سیرجان براساس فرمول کوکران انتخاب شدند و براساس نوع روش آبیاری (سنتی یا مدرن) به دو گروه تقسیم شدند. سپس، ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی براساس نظر Putnum در این دو گروه ارزش گذاری شد و در حضور این عامل کارایی نهاده آب محاسه شد. با استفاده از مدل توبیت عوامل موثر بر کارایی آب و با کاربرد مدل لاجیت فاکتورهای تاثیرگذار بر پذیرش تکنولوژی آبیاری نوین با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفتند. داده ها با استفاده از ابزار پرسشنامه در سال 98-1397 جمع آوری شدند. با توجه به نتایج، شاخص سرمایه اجتماعی در هر دو گروه مورد بررسی، براساس ابعاد اعتماد و هنجارها و انسجام اجتماعی در سطح متوسط و از نظر مشارکت و شبکه های اجتماعی در سطح پایین ارزیابی شد. میانگین کارایی آب (CRS) با احتساب سرمایه اجتماعی و بدون احتساب آن در بین کشاورزانی که از روش آبیاری سنتی استفاده می کنند، به ترتیب 31 و 27 درصد و این مقادیر در گروه کشاورزانی که با روش های جدید با آبیاری می پردازند به ترتیب 67 و 58 درصد تعیین شد. یافته ها نشان داد متغیرهای شرکت در برنامه های صرفه جویی آب، تحصیلات، سرمایه اجتماعی، قیمت آب و نوع آبیاری تاثیر مثبت بر کارایی فنی آب دارند. به علاوه متغیرهای دسترسی به اعتبارات بانکی، میزان درآمد، سرمایه اجتماعی و قیمت آب بیشترین تاثیر مثبت بر پذیرش آبیاری نوین توسط کشاورزان داشتند. توصیه می شود دولت با تشویق کشاورزان جهت تجمیع پس اندازهای کشاورزان خرد و یکپارچه سازی باغات از طریق تعاونی های کشاورزی و آب بران که مهم ترین منبع تشکیل و تقویت سرمایه اجتماعی در بین کشاورزان است، در جهت افزایش کارایی آب و گسترش استفاده از سیستم آبیاری نوین گام بردارد.