بررسی تنوع فنولوژیکی، مورفولوژیکی و سیتوژنتیکی گونه های چاودار (.Secale sp) ایران

چاودار غله ای بومی جنوب غربی آسیا می باشد و دو گونه از این جنس شامل گونه زراعی S. cereale و گونه وحشی S. strictum (S. montanum) در ایران وجود دارد. این تحقیق به منظور ارزیابی تنوع صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و سیتوژنتیکی در گونه های این جنس انجام شد. در این آزمایش تعداد 91 اکوتیپ از کلکسیون ژرم پلاسم چاودار بانک ژن گیاهی ملی ایران، در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح نهال و بذر کشت و ارزیابی شد. کلیه صفات فنولوژیک و مورفولوژیک (کمی و کیفی) شامل 23 صفت بر اساس دستورالعمل موسسه بین المللی ذخایر توارثی اندازه گیری شدند. اکوتیپ های مورد بررسی شامل 78 اکوتیپ S. cereale و 13 اکوتیپ strictum S. بود. نتایج پارامترهای توصیفی نشان داد که دامنه تغییر و میزان تنوع در برخی از صفات در بین گونه ها متفاوت بود. تجزیه وتحلیل چندمتغیره صفات نشان داد که صفات فنولوژیکی روز تا گلدهی و روز تا رسیدن، صفات مورفولوژیکی شامل شاخص ریزش دانه و رنگ گوشوارک، طول سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله در بین گونه ها تفاوت معنی داری داشتند. این صفات در تفکیک گونه ها دارای اهمیت بالایی بودند. ارزیابی سیتوژنتیکی کروموزوم های دو گونهS. cereale  و  S. strictum نشان داد اگرچه تعداد کروموزوم ها در هر دو گونه 14 کروموزوم و دیپلویید بودند ولی تفاوت معنی داری برای طول کروموزوم ها و نسبت بازوها در این دو گونه مشاهده شد که می تواند به تفکیک و شناسایی سیتوژنتیکی این دو گونه کمک کند. در مجموع صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و سیتوژنتیکی در گونه های چاودار تنوع قابل ملاحظه ای نشان دادند و می توان از آنها در شناسایی و تفکیک گونه ها استفاده کرد و درصورت وجود محدودیت زمانی یا عدم امکان کشت، ارزیابی سیتوژنتیکی به عنوان روشی مناسب برای شناسایی گونه هاست.