مطالعه اگرواکولوژیکی سیستم‏های کشت مضاعف گندم در نظام‏های فشرده، پایدار و ارگانیک

این آزمایش در طی دو فصل تابستان و زمستان سال زراعی 98 -1397 در مزرعه‏ تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. آزمایش به صورت طرح کرت‏های یک‏بار خردشده و در قالب پایه بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی، نوع سیستم کشاورزی در سه سطح شامل کشاورزی رایج (فشرده)‏‏، کشاورزی ارگانیک و کشاورزی پایدار (تلفیقی از کشاورزی فشرده و ارگانیک) و فاکتور فرعی، نوع گیاه زراعی پیش‏کاشت در توالی با گندم شامل کاشت گیاهان زراعی ماش، ذرت، کنجد و آیش (نکاشت) بود. عملکرد کمی (عملکرد و اجزای عملکرد) و کیفی (پروتئین دانه)‏، بررسی شاخص‏های انتقال مواد فتوسنتزی در گندم و کربن آلی خاک، پس از یک کشت مضاعف اندازه‏گیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین (04/545 گرم در مترمربع) و کمترین (28/409 گرم در مترمربع) عملکرد دانه گندم به‏ترتیب در الگوی کشت فشرده و ارگانیک به‏دست‏آمد. در مقابل و با تغییر نوع سیستم از فشرده به ارگانیک، میزان پروتئین دانه به‏طور معنی‏داری افزایش یافت (از 3/8 به 6/9 درصد). در بین کشت های مضاعف‏ مورد بررسی، کشت مضاعف ماش- گندم، بیشترین (47/535 گرم در مترمربع) عملکرد را دارا بود. از سوی دیگر، بیشترین میزان انتقال مجدد و جاری مواد فتوسنتزی، به‏ترتیب به الگوی کشاورزی ارگانیک و کشت مضاعف ماش- گندم و الگوی کشاورزی فشرده و کشت مضاعف ماش- گندم تعلق داشت. وضعیت کربن آلی خاک نشان داد که بیشترین میزان کربن آلی خاک (18/33 میلی‏گرم در گرم) در الگوی کشاورزی ارگانیک و کشت مضاعف ذرت- گندم به‏دست آمد. بهبود میزان کربن آلی خاک در الگوی کشاورزی پایدار و ارگانیک، به‏علت استفاده از مواد آلی (کمپوست و ورمی‏کمپوست) و مدیریت بقایای گیاهی بود. در مجموع و از دیدگاه اکولوژی گیاهان زراعی، روش کشاورزی پایدار با توالی ماش- گندم، سیستم زراعی مطلوب‏تری خواهد بود.