مولفه های تاثیرگذار برگرایش نوجوانان و جوانان به مصرف قلیان: کاربردی از نظریه رفتار برنامه ریزی شده در شهر یاسوج

مصرف دخانیات به ویژه قلیان یکی از مشکلات رفتاری عمده در حوزه سلامت است که در طی سالیان اخیر، گسترش بیشتری در بین جوانان و نوجوانان پیدا کرده است. با وجود اجرای برنامه های مختلف برای کاهش این رفتار در ایران، به نظر می رسد توجه چندانی به استفاده از الگوهای رفتاری برای طراحی مداخلات اثربخش در این حوزه نشده است. این مطالعه با هدف تعیین مولفه های تاثیرگذار برگرایش نوجوانان و جوانان به مصرف قلیان: کاربردی از نظریه رفتار برنامه ریزی شده در شهر یاسوج بود.

این مطالعه یک پژوهش توصیفی مقطعی می باشد که در ماه های پایانی سال 1398 با هدف سنجش عوامل پیشگویی کننده قصد ترک مصرف قلیان در جوانان ساکن شهر یاسوج انجام شد. 157 نفر از افراد 15 تا 30 ساله مراجعه کننده به قهوه خانه ها و باغ های تفریحی منطقه توریستی آبشار یاسوج با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و پرسشنامه سنجش سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده برای آنها تکمیل شد. در این مطالعه از آمار توصیفی در قالب درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار هم چنین آمار تحلیلی در قالب رگرسیون خطی چندگانه استفاده گردید. داده ها با استفاده از آزمون های توصیفی در قالب درصد فراوانی, میانگین و انحراف معیار و نیز آمار تحلیلی در قالب رگرسیون خطی چندگانه تحلیل شدند.

بیشترین فراوانی شرکت کنندگان در مطالعه را مردان و با میانگین سنی2±20 سال، تحصیلات بالای دیپلم و ساکن مناطق شهری تشکیل می دادند. در بیش از 70 درصد شرکت کنندگان سابقه مصرف قلیان دربین اعضای خانواده به ترتیب(برادر و پدر با بیشترین فراوانی) ذکر شد. بیش از 96 درصد شرکت کنندگان دوستانی داشتند که قلیان می کشیدند و میانگین اولین سن مصرف قلیان در آنها 77/2±88/16 سال بود. بیش از 63 درصد شرکت کنندگان، محل معمول مصرف قلیان را کافی شاپ ها و قهوه خانه ها ذکر کردند. در بین سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده قدرت پیشگویی کنندگی سازه کنترل رفتاری درک شده برای قصد ترک مصرف قلیان بیشتر از سایر سازه ها بود (001/0>P).

با توجه به کمرنگ بودن نقش الگوها و نظریه های تغییر رفتاری در کاهش می زان مصرف قلیان در ایران، به نظر می رسد مداخلاتی که بر اساس سازه های با قدرت پیشگویی کنندگی بیشتر مانند سازه کنترل رفتاری درک شده در مطالعه حاضر هستند، بتوانند تاثیرات متفاوتی نسبت به برنامه های معمول داشته باشند.