قاچاق مواد مخدر از افغانستان و اثر همکاری جمعی کشورهای منطقه

افغانستان، کشوری که به طور کامل محصور در خشکی است و از زمین های بسیار ناهموار، کوه و صخره تشکیل شده است. قاچاق مواد مخدر غیر قانونی از طریق مرزهای افغانستان منجر به بی ثباتی سیاسی و افزایش مشکلات امنیتی در منطقه آسیای مرکزی و جنوبی مخصوصا برای کشورهای پیرامونی خود گشته است. سالانه بیشتر مردم از تریاک افغانستان و مشتقات آن، بیش از هر داروی دیگری می میرند. افغانستان عرضه کننده اصلی هرویین در جهان است و حدود نیمی از تولید ناخالص ملی این کشور، از تولید و قاچاق مواد مخدر حاصل می شود که همین امر منجر به ناکارآمدی شدید حکومتی در سطوح ملی و بین المللی و رواج فساد در سیستم بوروکراتیک و جامعه گردیده است. تریاک و هرویین از افغانستان به سایر مناطق جهان از طریق کشورهای همسایه از جمله؛ ایران، پاکستان، آسیای مرکزی (تاجیکستان، قرقیزستان و ترکمنستان)، و چین ترانزیت و قاچاق می شود. توسعه جامع و موثر همکاری منطقه ای دوجانبه و چند جانبه در مورد چالش مواد مخدر باید در اولویت کاری کشورهای پیرامونی افغانستان قرار بگیرد. حل و فصل تولید مواد مخدر در منطقه و مسئله قاچاق انسان ها نیاز به تلاش های مداوم همگانی، نه تنها همه کشورهای آسیای مرکزی، بلکه کشورهایی که مواد مخدر به آنها ترانزیت می شود و  جنبه بازار مصرف مواد مخدر پیدا کرده اند و در عین حال سازمان های بین المللی و جامعه مدنی به طور کلی مورد عنایت و توجه قرار بگیرند. جامعه بین المللی به مشارکت فعال افغانستان در همکاری های منطقه ای و چند جانبه به جای فشار یک جانبه و یا همکاری های دو جانبه در مقابله با پدیده قاچاق مواد مخدر کمک کند. نقطه ثقل این مقاله این است؛ کشورهایی که خواستار همکاری منطقه ای در آسیا برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر هستند، باید توانایی مادی (منابع اقتصادی، نظامی..)، از یک سو و مشروعیت سیاسی برای حضور در منطقه آسیای مرکزی و جنوبی را داشته باشند. این مقاله با تمرکز بر روند رو به رشد قاچاق مواد مخدر در پی پاسخگویی به سوالات زیر است؛ چرا مسیر شمالی افغانستان از اهمیت ویژه ای برای قاچاق مواد مخدر برخوردار است؟ آثار اقدامات دسته جمعی کشورها جهت کنترل قاچاق مواد مخدر از افغانستان چیست؟ در نهایت، تجزیه و تحلیل اثرات منفی قاچاق مواد مخدر افغانستان بر کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای و بیان این نکته؛ ارجحیت نقش مرکزی ایران در مبارزه با مواد مخدر افغانستان در مقایسه با دیگر کشورها در چیست.