نقش منطقه همگرایی بین حاره‏ای (ITCZ) در تکوین و الگوی گسترش زبانه کم‏ فشار سودانی در بارش‏های فراگیر و شدید جنوب ایران

بارش‏های همرفتی شدید در نتیجه پتانسیل رطوبت‏پذیری بالا و دسترسی به منابع رطوبتی دریاهای گرم‏جنوبی از ویژگی‏های بارشی سامانه کم‏فشار سودانی است که به خصوص بر روی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‏فارس، نیمه‏جنوبی و جنوب‏غربی ایران بسیار مشهود است. برخی از محققین منشا اولیه این سامانه را گسترش شمال‏ سوی منطقه همگرایی بین حاره‏ای (ITCZ) در محدوده °25 تا °35 شرقی (آفریقای شرقی) و ایجاد یک هسته حرارتی بر روی جنوب سودان و اتیوپی می‏دانند. لذا هدف این تحقیق شناسایی ارتباط و انطباق گسترش شمال‏ سوی زبانه کم‏فشار سودانی با الگوی گسترش شمال‏ سوی ITCZ در هنگام وقوع بارش‏های فراگیر و شدید نیمه ‏جنوبی ایران است. براساس معیارهای انتخابی، 86 سامانه‏ بارشی فراگیر در منطقه شناسایی شد. پس از ترسیم موقعیت متوسط ماهانه ITCZ، الگوی هسته مرکزی، اولین منحنی بسته شده و گسترش زبانه کم‏فشارسودانی برای روزهای بارشی سامانه ‏ها، نتایج زیر حاصل شد. در تمام ماه‏ها زبانه‏ای از  ITCZدر محدوده شاخ آفریقا با راستای جنوب‏ غربی-شمال‏ شرقی تا شمال یمن گسترش یافته است. الگوی گسترش زبانه ‏های کم‏فشار سودان، پراکنش هسته ‏ها و پهنه گسترش اولین منحنی بسته، کاملا با الگوی ماهانه گسترش ITCZ انطباق دارد. این مسئله نقش غیرقابل ‏انکارITCZ  را در تکوین، گسترش و تامین رطوبت سامانه‏ های بارشی نشان می‏دهد. در ماه ژانویه تعداد سامانه‏ های بارشی، پهنه اثر پراکنش و عمق نفوذ محور سامانه ‏های ورودی به نیمه‏ جنوبی ایران افزایش اما در ماه ‏های نوامبر و آوریل کاهش یافته است. این مساله می‏تواند به ترمودینامیک ضعیف‏تر سامانه‏ سودانی در ابتدای شروع فعالیت،گسترش ضعیف ITCZ بر روی منطقه بدلیل استقرار غرب‏سوی واچرخند عربستان در ابتدای فصل بارشی و برگشت غرب‏سوی آن در انتهای دوره بارشی مرتبط باشد.