تحلیل تطبیقی قاعده ی«قبح عقاب بلا بیان» و اصل «جهل به قانون رافع مسئولیت نیست»از منظر فقه و حقوق امامیه

قاعده ی «قبح عقاب بلا بیان» و اصل «جهل به قانون رافع مسئولیت نیست» یکی از قواعد و اصول مسلم در فقه امامیه وحقوق کیفری است، با توجه به اینکه در نگاه اولیه ظاهرا بین اطلاق قاعده و اطلاق اصل، تعارض وجود دارد، این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش برآمده که آیا اصل و قاعده با یکدیگر متعارضند؟ رابطه ای بین این دو چیست؟ نگارندگان با تحلیل مستدل واژه های کلیدی و مفاد قاعده و اصل، به این نتیجه رسیده اند که برخلاف اصل که تخصیص بردار است؛ قاعده عقلی و آبی از تخصیص است. همچنین با تفسیر موسع از بیان و مضیق نمودن دامنه عدم البیان، اثبات وجوب تعلم احکام و قوانین مبتلابه، خارج دانستن مسئولیت های غیر کیفری از شمولیت قاعده، عدم رافعیت جهل نسبت به مسئولیت های غیر کیفری به طور مطلق و اثبات رافعیت جهل نسبت به مسئولیت کیفری در برخی موارد و... تحلیلی از رابطه بین قاعده و اصل ارایه نموده. وثابت شده که در صورت تعارض بین مصادیق مشترک قاعده و اصل، قاعده بر اصل حاکم است و در صورت اثبات عدم البیان جهل به حکم و قانون رافع مسئولیت است. البته به استثنای مسئولیت های مدنی و ضمان های غیر کیفری.