زمین شناسی، ویژگی های فیزیکی، کانی شناسی و زمین شیمی بنتونیت اشکفتوک (شمال غرب بیرجند)

معدن بنتونیت اشکفتوک در شمال غرب بیرجند و در بخش شرقی قطعه لوت قرار دارد. این بنتونیت فراورده دگرسانی گدازه های آندزیتی و توف های همراه به سن ترشیری است. ویژگی های زمین شیمیایی نشان می دهند که سنگ مادر بنتونیت ها دارای ترکیب آندزیتی و نمونه های بنتونیت دارای ترکیب آندزیت تا داسیت- ریوداسیت هستند. سری ماگمایی  همه نمونه های بررسی شده از نوع آهکی قلیایی است. بر اساس نتایج پراش پرتوی ایکس (XRD)، کانی های اصلی سازنده بنتونیت ها شامل مونتموریونیت، آنورتیت، کریستوبالیت و کوارتز همراه با مقادیر کمتر ایلیت، مسکوویت، کایولینیت، میکروکلین و دولومیت هستند. تصاویر میکروسکوپ الکترونی تهیه شده از نمونه های بنتونیت نشان می دهد که اسمکتیت (مونتموریونیت) فراوان ترین کانی در این نمونه هاست که با ریخت شناسی ورقه ای با لبه های ناهموار، لانه زنبوری و دانه ذرتی مشخص می شود. بر پایه نتایج طیف سنجی پراکنش انرژی پرتوی ایکس (EDX) نیز کانی غالب سازنده بنتونیت ها از نوع مونتموریونیت سدیم -کلسیم دار است و بر این اساس، بنتونیت اشکفتوک در رده بنتونیت های نوع وایومینگ قرار دارد. بررسی تغییرات جرم عناصر اصلی و کمیاب بنتونیت های اشکفتوک بیانگر کاهیدگی اجزایی چونK2O، Na2O، CaO، MgO، MnO و عناصر سنگ دوست بزرگ یون مانند Ba، Rb، Sr و غنی شدگی اجزایی چون SiO2، Al2O3 و Fe2O3 است.