بررسی تطبیقی ماهیت و شیوه نظارت بر انتخابات در ایران

انتخابات به عنوان اصلی ترین نماد مشارکت سیاسی، از شاخص های اصلی دموکراسی و مردم سالاری در نظام-های سیاسی محسوب می شود. یکی از اقتضایات برگزاری مطلوب انتخابات، نظارت درست بر آن است که اگر بخوبی صورت نگیرد صحت انتخابات را مخدوش می سازد. بحث نظارت بر انتخابات در ایران از جمله مباحثی است که از دهه 1370 به طور جدی در محافل سیاسی، مطبوعاتی و دانشگاهی جامعه ما مطرح گردید و اشکالات حقوقی و سیاسی بسیاری بر آن گرفته شد. ما در اینجا در پی آن هستیم تا در حد امکان، ماهیت و شیوه نظارت بر انتخابات در ایران را در مقایسه با دیگر کشورها مورد بررسی قرار دهیم به همین منظور، مفهوم و انواع نظارت، قلمرو آن، در حوزه حقوق عمومی و اساسی، دلایل و ضرورت وجود نظارت، شیوه های اعمال آن در کشورهای مختلف و در قانون اساسی جمهوری اسلامی، دلایل حقوقی و غیر حقوقی نظارت شورای نگهبان بر انتخابات و اشکالات و شبهات آن، کیفیت بررسی صلاحیت نامزدها و مقایسه شرایط و صلاحیتهای آنان در ایران در مقایسه با دیگر کشورها را به اختصار مورد بررسی قرار می دهیم. در حقیقت، سوال اصلی این مقاله این است که آیا ماهیت و شیوه نظارت بر انتخابات در ایران، امری منحصر بفرد و مختص انتخابات در ایران است یا این که، گرچه دارای وجوه افتراقی با دیگر کشورهاست لکن نمی توان برای آن، ماهیت متفاوتی نسبت به دیگر نظام ها قایل شد.وجه نوآوری این مقاله، مقایسه ابعاد مختلف نظارت بر انتخابات در ایران، همچون استصوابی بودن(قدرت ابطال)، عام و فراگیر بودن، در همه مراحل بودن، غیر قابل پژوهش(اعتراض) بودن با دیگر کشورها و وجود نهادهای مشابه نظارتی با کارویژه های مشابه با شورای نگهبان در دیگر نظام ها... می باشد و تا آنجایی که بررسی ها نشان می دهد چنین مقایسه ای در این سطح تا کنون انجام نشده است.