دین و سلامت معنوی: تعریف، پیشینه، ضرورت و مبانی

جهان آفرینش و هرچه در آن است، دارای دو ساحت وجودی است: «ساحت ملکوتی» و «ساحت ملکی». ملکوت وجود، باطن و معنای آن است، و ملک وجود، ظاهر و ماده آن است. انسان نیز دارای همین دو ساحت است. دست یابی انسان به ملکوت و باطن هستی (وجود) و هستومندان (موجودات)، موجب «سلامت معنوی» او می شود. نوشتار حاضر، درصدد تبیین مفاهیم و تعاریف، پیشینه، اهمیت و ضرورت، و مبانی سلامت معنوی و مسایل مربوط به آنها است.

این مطالعه به روش کتابخانه ای و اجتهادی و با بهره گیری از کتب مذهبی و مقالات انجام شده است.

دست یابی انسان به وجه ملکوتی و باطن هستی از رهگذر فراروی او از «ظواهرعالم» و تحصیل «شهود بواطن» آن ممکن می شود؛ تحصیل «شهود بواطن» عالم نیز با «ذکر الاهی»، یعنی عدم نسیان حق تعالی و پیوسته به یاد او بودن و دایما به اسماء حسنای او و جلو های آنها توجه داشتن و ایمان آگاهانه و یقین به «غیب عالم» و «عالم غیب» داشتن و انجام اعمال صالح، فراچنگ می افتد. به تعبیر دیگر: «شهود معرفتی» و «سلوک عملی» در فرآیندی تعاملی و دادوستدی، موجب تعالی و صعود یا تنازل و سقوط یکدیگر می شوند.

هرچند «معنویت»یکی از ابعاد پنجگانه هندسه معرفتی دین (عقاید، احکام، اخلاق،علم دینی، و معنویت) است؛ اما تحقق این بعد از تعالیم دین، غایت قصوا و هدف نهایی دین به شمار می آید. لذا سلامت معنوی، خصوصا بر مبانی و پیش انگاره های «دین شناختی»، «انسان شناختی»، «هستی شناختی»، و «معرفت شناختی» مشخصی استوار است.