طبقه بندی حکایات اسرارالتوحید با نظر به مفهوم روان کاوانه انتقال

روایات صوفیانه به لحاظ عمق و نوع تجربه‏ای که بیان می‏کنند و کارکرد اصلی آن‏ها، یعنی برانگیختن نوعی تجربه عرفانی در خواننده، و تنبه، استحاله و هدایت او، قابلیت بررسی‏ های روان‏کاوانه جدی را دارند. مقاله حاضر به نوبه خود می‏کوشد با چنین رویکردی، طبقه‏بندی جدیدی از این روایات، با نظر به مفهوم روان‏کاوانه «انتقال»، ارایه دهد. در این طبقه ‏بندی، مجموعه روایات صوفیانه و حکایات اسرارالتوحید به طور خاص به عنوان روایتی کلان درنظر گرفته شده که فرایند روان‏درمانی را به محوریت مفهوم انتقال، به تصویر می‏کشد؛ و هر خرده‏روایتی ذیل یکی از مراحل این فرایند قابل ‏طبقه ‏بندی است. با این نگاه، کارکرد اغلب روایات تذکره ‏ها را می‏توان با یکی یا شماری از این مراحل متناظر دانست. پس در‏واقع، خواننده متنی واحد در خاتمه خواندن متن، به انحاء مختلف، مجموع این مراحل را گرچه در روندی غیرخطی ازسر می‏گذراند. این مراحل که با ارجاع به آراء زیگموند فروید و شارح ساختارگرای او، ژاک لکان، تبیین شده‏اند، عبارت اند از: 1) برساختن سوژه مفروض ‏به‏ دانستن، 2) مقاومت/ انکار، 3) ابژه تصادفی نشانه، و 4) رسالت. اما انتخاب اسرارالتوحید در این مطالعه موردی، به دلایل متعدد صورت گرفته است؛ ازجمله، اشتمال بر روایات فراوان‏تر و متنوع‏تر نسبت به دیگر مقامات و تذکره ‏ها، و دیگر، تاثیر عمیق این متن بر روایات صوفیانه پسین.