نسبت اسطوره و داستان مدرن ایرانی از منظری فلسفی

در مقاله حاضر کوشیده‎ایم از منظری فلسفی، نسبت اسطوره و داستان مدرن ایرانی را نشان دهیم. هگل در صورت‎بندی ایدیالیستی خود از تاریخ فلسفه هنر نشان داد که در مراحل آغازین تمدن، هنر نتیجه پیوند «مطلق» با «کل جوهری» بوده است، اما در مراحل متاخر، مطلق از وحدت خلسه‎آور خود با کلیت به درآمده است و به تبع این، هنر نتوانسته است یگانگی مطلق با کلیت را نشان دهد. هایدگر و لوکاچ نیز متاثر از هگل بودند و گسست هنر معاصرشان از ذات را نشانه زوال می‎دانستند، اما اعضای مکتب فرانکفورت آرای جدیدی طرح کردند و نشان دادند که هنر و ادبیات مدرن به انحای مختلف از واقعیت فاصله گرفته و برای پیوند با  ذات، کلیت و وحدت کوشیده است.  در داستان مدرنیستی یکی از راه‎های برقرای نسبت با وحدت و کلیت، نمایش اسطوره در داستان است. در این داستان‎ها به موازات فرم‎زدایی و نمایش ازهم‎گسیختگی جهان معاصر در فرم تازه، شاهد حرکت به گذشته نیز هستیم و وحدت اساطیری در قالب آوانگاردیسم فرمی نشان داده می‎شود. این دیالکتیک خود متضمن وحدت است. از این منظر، در داستان مدرن ایرانی، از سال 1300 تا 1357ش، هدایت و گلشیری نماینده اصلی دو گسست بنیادین هستند که هم زمان با فرم‎زدایی مدرن از فرم‎های رایج زمانه خود، رجعت به گذشته نیز داشتند و اسطوره‎های ایرانی را در قالب استحاله و واسازی، در آثار خود گنجاندند. در مقاله حاضر، نشان داده‎ایم که این دو نویسنده در حرکتی دیالکتیکی، هم روح امر مدرن و هم ضرورت بازنمایی و بازخوانی امر تاریخی را نشان داده‎اند.