واکاوی گستره اباحه مهندسی ژنتیک انسانی (پزشکی و غیر پزشکی) از منظر فقه امامیه

پدیده زیست فناوری ژنتیک انسانی که با هدف دفع شر و بدی انسان، ساختن جامعه مطلوب و دستیابی به پیشرفت‌های مهم دانش و معرفت بشری انجام می‌پذیرد، در گزاره‌های ابتدایی فقهی فاقد ممنوعیت است. اما گستره آن به جهت تنیدگی این دانش بشری با اخلاق و شیونات انسانی، به دلیل انجام نیافتن پژوهشی یکپارچه، چندان روشن نمی‌باشد. ازاین‌رو پرسش از گستره جواز استفاده این دانش بشری، موضوعی است که نیازمند کاوش تا مرحله حصول پاسخی شایسته می‌باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا گستره مجاز مهندسی ژنوم انسانی را مورد شناسایی و بررسی قرار دهد.

مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با بهره‌گبری از داده‌های کتابخانه‌ای اعم از حقیقی و مجازی به نگارش در آمده است. به این ترتیب که نخست دیدگاه‌های پیرامون پذیرش و عدم پذیرش انجام مهندسی ژنتیک، به منزله یکی از مسایل مستحدثه و عناوین ثانویه فقه پویای اسلامی طرح و سپس به روش تحلیلی امکان پذیرش دیدگاه انجام آن در پرتو ادله فقهی و عقلی بررسی و با مداقه در ادله یادشده و بر پایه آن‌ها، گستره پذیرش جواز این دانش بشری مورد سنجش قرار می‌گیرد.

 فقها و اندیشمندان دینی نسبت به پدیده زیست فناوری ژنتیک انسانی، رویکرد یکسانی ندارند. اما از تحلیل و بررسی مستندات آنان در چارچوب ادله فقهی و عقلی، چنین برمی‌آید که دلایل پیروان اباحه این دانش بشری، استوارتر است. مشروط به این که انجام آن، افزون بر نزدیک نشدن به مرزهای فقهی و عقلایی اتلاف، اضرار، تنقیص و...، تنها در گستره بهره‌وری و تسخیر پدیده‌های هستی رخ دهد و به منزله ابزارهای نقش‌آفرین جریان خلقت برای ایجاد رفاه اجتماعی و راحتی زندگی بشر و رهاندن آفریدگان الهی از تنگناهای موجود در مسیر حرکت تکاملی باشد.