خوانشی تطبیقی از جایگاه عقل در اندیشه های دکارت و شیخ انصاری از منظر تربیت

در طی چهار دهه اخیر در ایران تلاشی بی وقفه ازسوی طرفداران نظریه تربیت اسلامی برای مقایسه اندیشه های عقلی، رفتاری و تربیتی اندیشمندان مسلمان با دیدگاه های فیلسوفان معروف جهان صورت گرفته است. هدف پژوهش حاضر خوانشی تطبیقی ازجایگاه عقل در اندیشه های فیلسوف فرانسوی رنه دکارت و فقیه شیعی شیخ مرتضی انصاری از منظر تربیت است. تحقیق حاضر از لحاظ روش جزو پژوهش های تطبیقی کیفی با رویکرد هرمنوتیک فلسفی است. برای جمع آوری داده ها ، محققان از روش اسنادی و برای تحلیل داده ها (فهم متن) از رویکرد تاریخ گرا ومفسر- محور سود جسته اند . نخستین یافته تحقیق نشان داد که دکارت و شیخ انصاری از لحاظ اثرگذاری عظیم بر اندیشمندان عصر خود و" جریان سازی فکری " شباهت بسیار با یکدیگر دارند. هم چنین مهم ترین شباهت این دو ، پذیرش برتری عقل بر سایر منابع کسب معرفت است. یافته های تحقیق نشانگر تفاوت هایی نیز بین دومتفکر می باشد. عقل دکارتی ، خود- محور و عقل شیخ انصاری دگر- محورانه است. در حالی که دکارت به عقل به عنوان تنها ابزار واقعی سنجش صحت و سقم علم نگاه می کند ، شیخ انصاری آن را یکی از مهم ترین ابزارهای کشف معرفت واقعی می پندارد. در یک جمع بندی اجمالی می توان گفت اگرچه دکارت و شیخ انصاری به مفهوم مرسوم در علوم تربیتی " مربی " نبوده اند ، اما با تاکید بر جایگاه عقل توانسته اند شیوه های سنتی یاددهی - یادگیری ، ساختار علمی گذشته گرا ، سنت های کلاسیک معلم - محور و فضای مبتنی بر تک صدایی و جزم اندیشی را در محیط های تربیتی جهان پس از خود تضعیف نمایند.