تعریف سلامت و بیماری از منظر ابن‏سینا و طب رایج

سلامت و بیماری از مهم‏ترین مفاهیم پایه‌ای پزشکی هستند که تعریف ماهیت و حدود آن‏ها در فلسفه پزشکی با چالش‏هایی جدی روبه‌رو است. هدف این مقاله تبیین دیدگاه ابن‏سینا در خصوص سلامت و بیماری و تحلیل تعاریف امروزی این مفاهیم بر مبنای دیدگاه ابن‏سینا است.

مواد و روش‌ها:

این مطالعه با رویکرد قیاسی در روش نظریه‏پردازی داده‏بنیاد انجام شد. ابتدا مفاهیم سلامت و بیماری با کلیدواژه‏های متناسب در متون ابن‏سینا و طب رایج جست‌وجو و بررسی شد سپس این مفاهیم به‌عنوان قضایای اولیه با مفاهیم عینی‏تر موجود مرتبط و در چارچوب استدلال قیاسی گزاره‏های عملیاتی استنتاج شد.

یافته‌ها:

ابن‏سینا سلامت را عرضی از جنس کیف نفسانی دانسته و آن را ملکه یا حالی تعریف می‏کند که مبدا افعال سلیم از موضوع خود است. او همچنین بیماری را عدم سلامت تعریف کرده و فرض حالت سوم بین آن دو را فاقد ضرورت منطقی می‏داند. سازمان جهانی بهداشت سلامت را آسایش کامل جسمانی، روانی و اجتماعی می‏داند نه صرفا فقدان بیماری. چنین تعریفی مستلزم فرض حالت سومی بین سلامت و بیماری است. براساس نظریات ابن‏سینا، فرض حالت سوم به معنای وجودی دانستن هر دو مفهوم سلامت و بیماری است و این امر، دسته قابل‌توجهی از اختلالات افعال را که در قالب شناخته‌شده بیماری یا علامت بیماری تعریف نمی‏شوند از محدوده توجه پزشک کنار می‏گذارد؛ درحالی‏که بر مبنای تعریف ابن‏سینا، بیماری امری عدمی (به معنای عدم سلامت) است و هر سطح از اختلال در هر عملکردی، در حقیقت سطحی از بیماری تلقی می‏شود.
 
نتیجه‌گیری:

بر مبنای چارچوب نظری ابن‏سینا، نقطه قوت تعریف سازمان جهانی بهداشت از سلامت، محدودنمودن مرزهای مفهوم سلامت به وضعیت بهینه در ابعاد مختلف و نقطه ضعف آن عدم ظرافت کافی برای پوشش‌دادن همه وضعیت‌های غیرطبیعی در کلیه افعال، تحت مفهوم وسیع‏تری از بیماری محسوب می‏شود.