مبانی ناسخ و منسوخ و روش های نقد نسخ در تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر

  نسخ از جمله مسایل مهم در علوم قرآنی و تفسیر است که همواره دانشمندان اسلامی به آن توجه نشان داده اند. قریب به اتفاق دانشمندان با وجود اختلاف نظر در تعداد و نوع آیات ناسخ و منسوخ اصل وجود نسخ را پذیرفته اند. ابن کثیر از مفسرانی است که در تفسیر خود به مسئله نسخ توجه ویژه ای نشان داده است. در این مقاله با روش تحلیلی - توصیفی ابتدا به موضوع نسخ در تفسیر ابن کثیر پرداخته شده و سپس مبانی وی در نسخ و نوع مواجهه وی با مسئله نسخ بررسی خواهد شد. او از میان 45 مورد نسخی که ذیل آیات، مورد بحث قرار داده به طور روشمند و بر اساس مبانی تعیین شده 10 مورد را پذیرفته است. اعتقاد به گسستگی نزول در سوره های مدنی و تقدم و تاخر سوره ها و توجه به سیاق آیات از جمله این مبانی است. این مفسر در مواجهه با ناسخ و منسوخ نیز توجه ویژه ای به آیات و سنت پیامبر (ص) همچنین استناد به اقوال صحابه و تابعین و مفسران دارد. ابن کثیر در مواردی نیز معتقد است میان حکم آیه ناسخ و آیه منسوخ ارتباطی وجود ندارد و در مواردی تخصیص و استثناء در آیات را به جای نسخ پذیرفته است.