بررسی رویکردها و تحولات اجتماعی و اندیشه ای اخوان المسلمین؛ از جنبش تا دولت

جنبش اخوان المسلمین مهم ترین جنبش مدعی اسلام سیاسی در جهان اهل سنت است. این جنبش با مرکزیت مصر، شعبات و شاخه های زیادی درکشورهای اسلامی و عربی دارد. اخوان المسلمین که به لحاظ اندیشه ای منسجم ترین جنبش در میان جنبش های اسلامگرای جهان عرب است؛ همواره با باور به اسلام سیاسی، آرمان ها و اصول اندیشه ای خود را شکل داده است. اصول اندیشه ای اخوان المسلمین را باید در تفکرات موسس آن یعنی حسن البناء جست. این جنبش در گذر زمان و تحت شرایط محیطی تغییراتی در اندیشه های و اصول خود داده است که آن را از اخوان سنتی و یا اخوان اصولگرا متمایز می کند. این تحول را در دو مقطع می توان دنبال کرد. در واقع بعد از شهادت حسن البناء و به طور مشخص از زمان عمرتلمسانی، این تحول اندیشه ای در اخوان آغاز شد. مرحله بعدی این تحول که در ادامه مسیر قبلی بود؛ بعد از به قدرت رسیدن اخوان در مصر بعد از تحولات عربی 2011، نمود عینی یافت. با توجه به اهمیت فهم این رویکردها و دگردیسی اندیشه ای، در این مقاله با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و ابزار کتابخانه ای، در پی پاسخ به این سوال است که رویکردها و تحولات اندیشه ای جنبش اخوان المسلمین از زمان شهادت حسن البناء تاکنون چگونه و در چه حوزه هایی بوده است؟ یافته های مقاله نشان می دهد؛ اخوان المسلمین از زمان عمرتلمسانی تاکنون در حوزه داخلی نسبت به ماهیت حکومت، نوع مواجهه با دولت، روش مشارکت در جامعه و فعالیت های سیاسی و در حوزه منطقه ای و بین المللی، نسبت به مساله امت اسلام و وحدت جهان اسلام و نوع مواجهه با رژیم صهیونیستی و روابط با آمریکا تغییراتی در رویکردها و اندیشه اولیه خود داشته است. وجه تمایز مقاله با دیگر مکتوبات در این زمینه ابتدا به جهت بررسی موضوع از لحاظ رویکردهای اندیشه و تحولات سیاسی به طور هم زمان وهمچنین بازتعریف و تطبیق شاخص های فکری رهبران اخوان با یکدیگر است که منجر به ریشه یابی صحیح تغییرات اندیشه در جنبش می شود که فقط در بررسی های دیگر معطوف به حضور در صحنه های سیاسی می شود.