الگوی ارزیابی حاکمیت نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران: تحلیل مضمون

حاکمیت در سیستم سلامت صرفا یک دیدگاه، مدل برای عملیاتی کردن یا اجرای خدمات نیست، بلکه یک عنصر کلیدی در برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی فعالیت ها برای سلامت و بهداشت بهتر است. هدف اصلی این پژوهش طراحی الگوی ارزیابی حاکمیت نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران بود.

تحقیق حاضر از نظر هدف، توصیفی، از نظر نوع استفاده کاربردی، و از نظر نوع داده ها کیفی بود که به روش تحلیل مضمون و با رویکرد قیاسی- استقرایی انجام شد. 14 خبره نظام سلامت به روش غیر تصادفی- هدفمند انتخاب شدند. برای محاسبه پایایی از پایایی بازآزمون و پایایی کدگذار استفاده شد که مقدار آن ها به ترتیب 70 و 87 درصد به دست آمد. همچنین برای سنجش روایی محتوای شاخص های استخراجی از روش والتز و باسل استفاده شد و مقدار آن 85 درصد محاسبه شد.

پس از طی مراحل شش گانه تحلیل مضمون، 137 مضمون پایه، 15 مضمون سازمان دهنده و 5 مضمون فراگیر (پاسخگویی نظام سلامت، مشارکت نظام سلامت، تدوین سیاست نظام سلامت، ارایه خدمات نظام سلامت، کارایی و کیفیت نظام سلامت) احصاء و در نهایت الگوی ارزیابی حاکمیت نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران طراحی شد. پاسخگویی سازمانی شامل 7 مضمون، پاسخگویی اخلاقی 9 مضمون، پاسخگویی قانونی6 مضمون، پاسخگویی مالی 8 مضمون پایه است. کارایی و کیفیت شامل 10 مضمون پایه است. اجرا شامل 8 مضمون، جامعیت 4 مضمون، ارایه گزارش 12 مضمون، و شفافیت شامل 6 مضمون پایه است. سیاست ساختاری شامل 23 مضمون، سیاست شمول اجتماعی و عدالت 6 مضمون، و سیاست مالی شامل 11مضمون پایه است. خدمات پزشکی شامل 4 مضمون، خدمات مالی 7 مضمون، خدمات انسانی و حقوق بشر 9 مضمون، و خدمات اطلاعاتی و فناوری شامل 7 مضمون پایه است. در این الگو، مشارکت و تدوین سیاست به عنوان ورودی و پاسخگویی، کارایی و کیفیت و ارایه خدمات به عنوان خروجی بودند.

مبهم بودن تعریف همکاری بین بخشی مناسب، عدم شایسته سالاری، صنفی نگری، تضاد منافع، عدم استفاده از رویکرد سیاست گذاری مبتنی بر شواهد و خرد جمعی از معایب الگوی حاکمیت فعلی است. همچنین، هزینه درمان پرداختی توسط مردم زیاد است.