ترکیبات شیمیایی اسانس و عرق برخی گونه‎ های گیاه بشقابی بومی ایران

گیاهان جنس Scutellaria، با نام عمومی skullcap و با نام فارسی بشقابی شناخته می شوند. این گیاهان متعلق به خانواده Lamiaceae یا نعناییان هستند. در ایران 22 گونه از جنس بشقابی وجود دارد که 10 گونه از آنها بومی ایران است. گیاهان این جنس دارای اثرات متعددی از جمله محافظت کننده عصبی، محافظت کننده کبد، ضدسرطان، ضدمیکروبی، ضدویروسی و آنتی اکسیدانی هستند. همچنین در شرایط بی خوابی و زوال عقل موثر هستند.

هدف از این مطالعه بررسی ترکیب اسانس ها و عرق های برخی از گونه های بومی بشقابی ایران بود.

قسمت های هوایی گیاه بشقابی سنبله ای (Scutellaria pinnatifida) با زیرگونه های مختلف viridis، mucida و alpine و گونه های بشقابی جنگلی (Scutellaria pinnatifida) و بشقابی نمدین (Scutellaria tomentosa) از مناطق مختلف ایران جمع آوری شدند. اسانس و عصاره هگزانی عرق های گیاهان منتخب در این جنس به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر به دست آمد و سپس توسط دستگاه GC-MS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتایج این مطالعه نشان داد که ترکیبات جرماکرن- د، مشتقات کاریوفیلن و لینالول در اسانس این گیاهان به وفور یافت می شود. ترپنوییدهای اصلی موجود در عرق این گیاهان، لینالول و ترکیب 1-اکتن-3 -ال بود.

نتایج حاصل از آنالیز اسانس ها و عرق های گونه های مختلف بشقابی نشان داد که عوامل جغرافیایی مانند ارتفاع، فصل جمع آوری گیاهان و... می تواند بر تولید متابولیت های ثانویه گیاهی موثر باشد.