شهرنشینی، آلودگی آب و رشد اقتصادی در استان های ایران با رهیافت پانل فضایی

یکی از مهمترین تهدیدهای جدی پیش روی بسیاری از کشورها آلودگی های آب ناشی از مصرف کود و سموم شیمیایی کشاورزی است. در مقایسه با اندک پژوهش های پیشین، توجه به این مسئله به تفکیک استان های کشور و لحاظ کردن بعد مکانی و ناهمسانی فضایی بین استان ها دو نوآوری این پژوهش بود. این پژوهش در چارچوب منحنی محیط زیستی کوزنتس به بررسی اثرات فضایی شهرنشینی، آلودگی آب و رشد اقتصادی طی سال های 1390 تا 1398 در30 استان ایران پرداخت. برای این منظور، ابتدا آزمون ایستایی متغیرها انجام شد و سپس قبل از برآورد مدل، برای اطمینان از وجود رابطه هم بستگی فضایی بین متغیرها از آزمون های تشخیصی استفاده شد و در نهایت از رهیافت اقتصادسنجی پانل فضایی برای برآورد مدل کمک گرفته شد. با انجام آزمون ایستایی لوین و همکاران مشخص شد که تمامی متغیرها در سطح مانا هستند و سپس آزمون های تشخیصی موران، جری، گتیس و LM Lag (Robust) وجود وابستگی فضایی و مدل دوربین فضایی را تایید می کنند. نتایج تخمین مدل دوربین فضایی نشان داد که جمعیت شهرنشینی با ضریب 07/54 و مجذور جمعیت شهرنشینی با ضریب 004/0- و اثرات سرریز این متغیرها به ترتیب با ضرایب 054/0 و 000004/0- در استان های ایران بر شاخص آلودگی آب تاثیر مثبت و منفی دارد که دلیل بر تایید فرضیه منحنی محیط زیستی کوزنتس در زمینه آلودگی آب در استان های ایران است. با گسترش شهرنشینی و رشد اقتصادی، شاخص آلودگی آب در استان موردنظر و استان های مجاور در حال افزایش بوده، اما وقتی از مقدار مشخصی فراتر رود، از شاخص آلودگی آب در اثر مصرف سموم و کودهای شیمیایی در استان و استان های مجاور کاسته خواهد شد. در این راستا، پیشنهاد می شود سیاست گذاران بخش کشاورزی با جایگزینی کودهای ارگانیک به جای کودهای شیمیایی زمینه کاهش آلودگی آب در استان های ایران را فراهم کنند.