ادله عقلی انکار تجرد نفس در کلام اسلامی؛ بررسی و نقد

در طول تاریخ کلام اسلامی، همواره عده‌ای از متکلمان منکر تجرد نفس بوده‌اند. ایشان برای اثبات ادعای خود، به ادله متعددی، همچون نقد و بی‌اعتبار جلوه دادن ادله عقلی و نقلی اثبات تجرد نفس، ادله نقلی دال بر عدم تجرد نفس و نیز ادله عقلی عدم‌تجرد نفس متمسک شده‌اند. این پژوهش با استفاده از روش «توصیفی تحلیلی»، صرفا برخی از مهم‌ترین ادله عقلی انکار تجرد نفس مطرح شده در متون کلام اسلامی را بررسی می‌نماید. پس از تبیین ادله، صحت و میزان دلالت آنها تبیین و مشخص می‌شود که به‌سبب وجود اشکال‌های متعددی، از جمله مغالطی بودن برخی از استدلال‌ها، عدم دلالت اشتراک در صفات بر اشتراک در ذات، بی‌توجهی برخی از استدلال‌کنند‌گان به تقسیم مجردات به مجرد تام و غیر‌‌تام، درنظر نگرفتن غیرمادی بودن برخی صفاتی که به انسان نسبت داده می‌شود و اشکالات متعدد دیگر، نمی‌توان از استدلال‌های ارایه شده برای انکار تجرد نفس استفاده کرد.