عقل طبیعی و معرفت ناشی از عنایت الهی از دیدگاه توماس آکویینی

از دیدگاه آکویینی، عقل یکی از قوای نفس است و عین نفس نیست و ازاین رو وی انسان را دارای عقل می داند. از طرف دیگر وی معتقد است انسان دارای تصورات فطری نیست ولی از طریق قوه ی عقل، قادر به تجرید یا انتزاع مفاهیم عقلانی از محسوسات و حقایق مادی است. در این صورت تصورات عقلانی از طریق تجربه ی حسی با جهان مادی ایجاد می شوند و منشا اصلی مفاهیم عقلی، جهان مادی است. از این جهت آکویینی به نوعی فیلسوفی تجربه گرا است. از جهت دیگر وی فیلسوفی مسیحی است؛ چون خداوند حقیقتی غیرمادی است و از آن جا که صور عقلانی از جهان مادی نشات می گیرد، عقل به تنهایی انسان را به ادراک ذات الهی قادر نمی سازد. ازاین رو وی مفاهیم عقلی را به این موارد محدود نمی کند و معتقد است گاهی از طریق لطف یا عنایت الهی تصوراتی به انسان اعطا می شوند که منشا غیرمادی دارند و از عالم الهی افاضه می شوند . وی معتقد است این شناخت نیز معرفتی عقلانی است و این صور هرچند از طریق عنایت الهی افاضه شده اند ولی توسط عقل بشر ادراک می شود، البته عقلی که توسط عامل الهی، آمادگی خاصی دریافت نموده است.