معنا شناسی عصیان در قرآن کریم

مفهوم عصیان با توجه به واژه مقابلش ، اطاعت ، سرپیچی و نافرمانی معنا می شود. قرآن کریم عوامل پیدایش آن را اعم از: دنیازدگی،ضعف ایمانی ، تعصب کورکورانه ، انکار معاد ،تکبر و خودبینی ، و دوستی با دشمنان خدا معرفی میکند و مهم ترین عواقب آن را محرومیت از موهبت الهی ، مبتلا شدن به قهر و غضب الهی و هبوط مکانی و شانی بیان می فرماید. . راز موفقیت انسان برای رهایی از عصیان پیروی از آموزه های وحیانی، ایمان به جهان آخرت، تسلیم در برابر خداوند، توجه به خلقت و آفرینش، امر به معروف و نهی از منکر، توبه، درک حضور خدا، تقوی، صبر، تزکیه و اعتصام به حبل الله است. عصیان با واژگانی همچون طغیان، تولی، اعراض، تعدی را با عتو در یک حوزه معنایی قرار دارند. «عصیان» تمامی معاصی کبیره، صغیره، فردی و اجتماعی و حتی ترک اولی را نیز شامل می شود اما «طغیان» ایستادن در مقابل پروردگار با تکبرورزیست. «تولی» روی گرداندن از آیات الهیست. «اعراض» روی برگرداندن از آیات الهی بطور قلبی و زبانی است. «عتو» نیز سرپیچی از فرامین و ارتکاب محرمات و پروا نداشتن از عذاب الهیست. «ابی» برای نافرمانی شیطان و فرعون بکار رفته است. «صد عن سبیل الله» ممانعت دیگران از پیمودن راه راست و از جمله مصادیق آن خیانت در امانت از سوی علمای اهل کتاب می باشد.  در آخر واژه «تعدی» که زیر پا گذاشتن حقوق افراد و احکام وضع شده الهی است.