نظام فشرده سازی کلامی براساس کارکرد واجی: مطالعه موردی گفتمان فیلم های قبل و بعد از انقلاب اسلامی

فشرده‏سازی از دیدگاه بایبی به فرایندی گفته می‏شود که در آن، واژه‏ها دچار کاهش می‏شوند و این کاهش به صورت حذف یا ادغام در واج‏ها رخ می‏دهد. بسامد این فرایند در رویکرد بایبی بین شخصیت‏ های مختلف در  گفتمان محاوره فیلم‏های فارسی جایگاه پر‏رنگی دارد. در ادوار مختلف تاریخ، «زن» به واسطه پایگاه اجتماعی‏اش در مقایسه با «مرد» همواره کم تر تمایل به استفاده از فارسی غیرمعیار داشته است.  هدف از نگارش این مقاله تحلیل واج شناختی تغییرات آوایی ناشی از روند فشرده سازی در فیلم های زبان فارسی در دو بافت متمایز فرهنگی اجتماعی  است. داده ‏های پژوهش حاضر شامل تمامی موارد صرفی حذف و ادغام مشاهده شده در دو فیلم قدیمی گنج قارون (سیامک یاسمی، 1344) و قیصر (مسعود کیمیایی، 1348) و دو فیلم جدید  لاتاری (محمدحسین مهدویان، 1397) و ابد و یک روز (سعید روستایی، 1394) بوده که پس از گردآوری در چارچوب واج شناسی شناختی بایبی (1999) به روش توصیفی مورد ارزیابی کمی و تحلیل واقع شده ‏اند.  نتایج این پژوهش، به عنوان نخستین کار فارسی در چارچوب واج‏ شناسی بایبی، تمایز دوگانه فرهنگ و اجتماع را به خوبی در گفتمان فیلم‏های این دو دوره تاریخی آشکار می‏سازد. درواقع، مطالعه حاضر نشان می‏دهد که فشرده‏سازی به عنوان یک امر اجتماعی، خاستگاه فرهنگی دارد و همین خاستگاه فرهنگی آن است که تعبیرش در سبک زبانی یا در سبک گفتمانی اشخاص با پایگاه‏ های اجتماعی مختلف را منعکس می‏سازد.  همچنین مشخص می‏شود که مطالعه صورت‏های فشرده‏ سازی شده فقط به تصمیم‏گیری در نوع کوتاه‏ سازی محدود نمی‏شود و تفاوت‏های موجود میان صورت‏های فشرده شده به لحاظ ساختاری در اغلب موارد پدیده‏ای صرفا ‏صرفی نیست و در برخی موارد به ملاحظات کاربردی و اجتماعی نظیر نوع جنسیت نیز بستگی دارد.