انتخاب پذیری ذرات خاک تحت تاثیر خصوصیات جریان در فرسایش شیاری

فرسایش شیاری از اشکال مهم فرسایش آبی در دامنه های تحت کشت می باشد. شیارها مسیرهای جریان هستند که در اثر تمرکز جریان روی دامنه به وجود آمده و هدررفت خاک در آنها زیاد است. مقدار و نوع ذرات منتقله از شیارها یا انتخاب پذیری ذرات تحت تاثیر عوامل گوناگون به ویژه شدت جریان می تواند قرار بگیرد. این پژوهش به منظور بررسی فرسایش شیاری و انتخاب پذیری ذرات تحت تاثیر خصوصیات جریان انجام گرفت. آزمایش های صحرایی در کشت زاری دیم با شیب 10 درصد در شیارهای با طول شش متر تحت شدت های مختلف جریان (2، 5/2، 3، 5/3 و 4 لیتر بر دقیقه) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. اندازه گیری ها با استفاده از جریانی با شدت 3 لیتر بر دقیقه در بازه های زمانی 5 دقیقه به مدت 60 دقیقه انجام گرفت و دانه بندی ذرات در کنار خصوصیات جریان در هر یک از شدت های جریان تعیین شد. بر اساس نتایج، همبستگی معنی داری بین شدت جریان و سایر خصوصیات جریان (سرعت جریان، قدرت جریان و تنش برشی)، فرسایش شیاری و انتخاب پذیری ذرات وجود داشت. با افزایش شدت جریان، سایر خصوصیات جریان (سرعت جریان، قدرت جریان و تنش برشی) بیشتر شد و افزایش مقدار فرسایش شیاری را به دنبال داشت. همچنین انتخاب پذیری ذرات رس و شن بیشتر شد، درحالی که انتخاب پذیری ذرات سیلت کاهش یافت. سیلت حساس ترین ذره به انتقال به وسیله جریان متمرکز بود؛ به طوری که جریان های با تنش برشی ضعیف نیز امکان انتقال آنها را داشتند. این پژوهش نشان داد که شدت جریان، مولفه مهم جریان در افزایش مقدار فرسایش شیاری و انتخاب پذیری ذرات خاک است.