تدبیر ولایی و اطاعت از اوامر حاکم جامعه اسلامی در اجرای احکام حکومتی از منظر فریقین

تدبیر ولایی از جمله ملزومات نظام اسلامی است که از سوی ولی امر به سبب مسایل جدیدالحدوث صادر می شود. فرامین و احکام صادره از سوی ولی امر، «حکم حکومتی» نام دارد. تدبیر ولایی ولی امر تا جایی پیش می رود که حکم حکومتی وی گاهی به تغییر، تبدیل و حتی به تعطیل حکم منجر می گردد. پژوهش حاضر این نتیجه را اتخاذ کرده که دامنه تدبیر ولایی از منظر فقیهان مذاهب به تناسب مسایل جدید گسترده است. باید دانست که حاکم و دولت اسلامی معمولا برای تمشیت و تدبیر امور جامعه احکام نسبتا کلی و فراگیر انشاء و صادر می کند. صدور و انشاء این احکام، معمولا با عناوین قانون گذاری یا تقنین همراه است. از این رو بحث از حق انشاء و صدور قوانین یا احکام کلی توسط ولی امر و دولت اسلامی، زمینه ساز دریافت صحیح از نسبت احکام مزبور با مسیله تشریع دینی است. ضرورت تامل در ابعاد گوناگون تدبیر ولایی در این مفهوم است که محوریت ولایت در مبانی اعتقادی شیعه را می توان موجب تمایز اساسی میان مذاهب اسلامی «فقه شیعی از فقه اهل تسنن» دانست.