بررسی روند تجمع ماده خشک در اندام های رویشی و زایشی ارقام مختلف گندم

هدف از پژوهش حاضر مطالعه تسهیم ماده خشک به اندام های هوایی در زمان گرده افشانی، دو هفته بعد از گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیک در ارقام مختلف گندم و ارتباط احتمالی آن با عملکرد دانه بود. تعداد 18 رقم گندم آبی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مغان طی سال زراعی 94-1393 موردبررسی قرار گرفتند. در زمان گرده افشانی، مقدار تجمع ماده خشک در کل گیاه از 95/1 گرم در رقم سومای3 تا 33/3 گرم در رقم الوند متغیر بود. در این زمان ارقام مختلف نسبت های مختلفی از ماده خشک را به ساقه (از 31 تا 41 درصد)، برگ (از 37 تا 50 درصد) و سنبله (از 16 تا 27 درصد) اختصاص دادند. در فاصله گرده افشانی تا دو هفته بعد از آن، وزن خشک ساقه و سنبله در همه ارقام افزایش اما وزن برگ عموما ثابت ماند. بیش ترین افزایش در وزن ساقه و سنبله مربوط به شیرودی (52/1 گرم) و کم ترین آن مربوط به سرداری (52/0 گرم) بود. در فاصله دو هفته بعد از گرده افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک، سنبله مخزن غالب بود، اما اما تفاوت ارقام از نظر صدور مواد فتوسنتزی به سنبله و استفاده از ذخایر ساقه (انتقال دوباره) باعث تغییر دوباره الگوی تسهیم مواد فتوسنتزی در بین ارقام گندم شد. ارتباط مشخصی بین ارتفاع ارقام و وزن سنبله در زمان گرده افشانی مشاهده نشد، اما اما ارقام با ارتفاع کوتاه عموما در رسیدگی فیزیولوژیک دارای وزن و درصد سنبله بالا بودند. این نتایج نشان می دهد الگوی تسهیم مواد فتوسنتزی بسته به مرحله نموی گیاه و رقم مورداستفاده تغییر می یابد. بنابراین الگوی تسهیم مواد فتوسنتزی یک رقم در طی یک مرحله نموی ضرورتا نمی تواند در مرحله نموی دیگر نیز دیده شود. در پایان فصل رشد، ارقام کراس البرز و پیشتاز، از نظر تسهیم ماده خشک و عملکرد دانه برتر بودند. تجزیه همبستگی نشان داد وزن برگ ها در زمان گرده افشانی، وزن ساقه در دو هفته بعد از گرده افشانی و مقدار تسهیم مواد فتوسنتزی به دانه ها، ارتباط مثبت و معنی داری با عملکرد دانه داشتند. بنابراین، صفات ذکر شده می توانند در برنامه های مرتبط با افزایش عملکرد گندم، موردتوجه پژوهش گران قرار گیرند.