تصحیح بیتهایی از عنصری

میراث مکتوبی که از گذشتگان باقی مانده است، یکی از مهمترین ارکان تشکیل‌دهنده فرهنگ و تمدن در جوامع بشری بشمار می آید و تا زمانی که این میراث بصورت دقیق و علمی تصحیح و منتشر نشود، چهره فرهنگی هیچ ملتی بصورت کامل آشکار نمیشود. بنابراین تصحیح و احیای نسخه های خطی که همانند زنجیره های مستحکمی دیروز و امروز را بهم پیوند زده اند، از اولویتهای ادب‌پژوهان است. یکی از نمونه های این ‌گونه آثار دیوان عنصری، ملک الشعرای دربار محمود غزنوی و یکی از بزرگترین مدیحه سرایان و قصیده پردازان شعر فارسی است. باوجود اینکه این دیوان تاکنون دو بار توسط یحیی قریب و محمد دبیرسیاقی تصحیح و چاپ شده است، اما چون نسخه هایی که در دسترس آنها بوده، نسخه های معتبری نیستند، در هر دو چاپ اشکالاتی دیده میشود.

در این پژوهش نظری که به شیوه کتابخانه ای انجام شده است، با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر چاپ دبیرسیاقی و نسخه هایی که بدانها دست یافته ایم، تصحیح بیتهایی از دیوان عنصری به دور از ذوق و سلیقه شخصی و بر مبنای ویژگیهای سبکی شاعر و معاصران او آورده شده است.

سروده های عنصری تاکنون دو بار، توسط یحیی قریب و محمد دبیرسیاقی تصحیح شده که هر دو تصحیح همراه با اشکالاتی است که خواننده را از دریافت معنای دقیق اشعار او بازمیدارد و این بدان سبب است که این دو مصحح برخی از نسخه های موجود از دیوان عنصری را ندیده اند.

با مراجعه به نسخه های خطی متعددی که بدانها دست یافته ایم و با توجه به برخی ویژگیهای سبکی عنصری و معاصران او این نتیجه بدست آمد که اشکالات واردشده در تصحیحهای انجام‌شده از سروده های عنصری، یا ناشی از اشتباه کاتبان بوده یا مصححان.