مقایسه تاثیر اتساع دستی و درناژ وضعیتی بر شاخص های تنفسی بیماران تحت تهویه مکانیکی در بخش های مراقبت ویژه: یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی

تجمع ترشحات یکی از عوارض جدی در بیماران تحت تهویه مکانیکی است. مدیریت ترشحات راه هوایی در بیمار تحت تهویه مکانیکی شامل روش های معمول (مایع درمانی سیستمیک) و همچنین تکنیک هایی از جمله تغییر وضعیت بیمار و اتساع دستی برای تخلیه ترشحات است. ساکشن تراشه که با هدف تخلیه ترشحات انجام می گیرد، می تواند به همراه تکنیک های اتساع دستی و درناژ وضعیتی در بهبود پاکسازی راه هوایی موثر واقع شود. مطالعه حاضر با هدف تعیین مقایسه ای تاثیر اتساع دستی و درناژ وضعیتی بر شاخص های تنفسی بیماران تحت تهویه مکانیکی در قالب یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی با طرح متقاطع انجام شد.

این مطالعه کارآزمایی بالینی با طرح متقاطع (Crosse Over) در بخش های مراقبت ویژه بیمارستان امام خمینی ایلام در سال های 99- 98 انجام شد. حجم نمونه این مطالعه 50 نفر برآورد شد که به روش نمونه گیری در دسترس بر اساس معیارهای ورود به مطالعه انتخاب شدند. پس از 24 ساعت دریافت مراقبت های روتین بخش، هر بیمار به صورت تصادفی به یکی از دو گروه مداخله اتساع دستی (MH) یا مداخله درناژ وضعیتی (PD) تخصیص داده شد. پس از 24 ساعت دوم، بیمار به گروه مداخله ی بعدی جابجا شد. ابزار گردآوری داده ها فرم مشخصات دموگرافیک و فرم ثبت متغیرهای تنفسی (شامل متغیرهای کمپلیانس دینامیک، درصد اشباع اکسیژن خون شریانی، حجم جاری، PIP وPEEP) محقق ساخته بود. در روز اول پس از انتخاب بیمار و ثبت اطلاعات جمعیت شناختی، در زمان نیاز بیمار به ساکشن، متغیرهای تنفسی بیمار در فواصل زمانی قبل از ساکشن، پنج و 25 دقیقه بعد از ساکشن ارزشیابی و نتایج به عنوان اطلاعات پایه (کنترل) ثبت شد. در روز دوم بیماران به صورت تصادفی در یکی از دو گروه مداخله اتساع دستی یا درناژ وضعیتی قرار گرفتند. در طول روز دوم بیماران علاوه بر دریافت مراقبت های تنفسی روتین بخش، قبل از هر بار ساکشن، بسته به گروهی که در آن قرار داشتند تحت مداخله اتساع دستی یا درناژ وضعیتی قرار می گرفتند و در فواصل زمانی قبل از ساکشن، پنج و 25 دقیقه بعد از ساکشن متغیرهای تنفسی ثبت می شد. در روز سوم بیمار به گروه مداخله ی بعدی تخصیص داده شد (طرح متقاطع) و ارزشیابی متغیرهای تنفسی تکرار و نتایج ثبت شد.

بر اساس آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری تکراری، درصد اشباع اکسیژن، درصد حجم جاری (P value=0.001) و کمپلیانس دینامیک (P value=0.038) در گروه های مداخله در دقیقه 25 بعد از ساکشن بیش از گروه کنترل و حاکی از برتری مداخله اتساع دستی نسبت به درناژ وضعیتی بود. در مورد متغیر حداکثر فشار دمی نیز مداخله اتساع دستی در 25 دقیقه پس از ساکشن کاهش معناداری نسبت به درناژ وضعیتی ایجاد کرده بود (P value=0.001)، لیکن در میزان PEEP بین هیچ یک از گروه های مطالعه و زمان های مورد بررسی تفاوت معناداری مشاهده نشد.

یافته های این مطالعه، ضمن تایید ضرورت مداخلات پرستاری به منظور مدیریت ترشحات راه هوایی، نشان داد مداخله اتساع دستی در بهبود درصد حجم جاری، اشباع اکسیژن خون شریانی و کمپلیانس دینامیک و نیز در کاهش میزان PIP موثرتر از درناژ وضعیتی است. لذا ضمن تاکید بر ضرورت آموزش کارکنان مراقبت سلامت جهت مراقبت از راه هوایی و مدیریت تجمع ترشحات در بیماران تحت تهویه مکانیکی پیشنهاد می شود دستورالعمل های بالینی مبتنی بر شواهد با تاکید بر برتری مداخله اتساع دستی به منظور بهبود شاخص های تنفسی بیماران تهیه و ابلاغ شود.