تصحیح یک اشتباه: مطالعه ای در ماهیت متن موسوم به دیباچه مرقع بهزاد و مولف آن

نخستین بار قزوینی و بووا در 1914م/ 1298ش در نشریه مرور جهان اسلام و براساس نسخه ای از نامهنامی در کتابخانه ملی پاریس، «دو سند منتشر نشده مربوط به بهزاد» را به چاپ رساندند که یکی از آن ها به عنوان دیباچه خواندمیر بر مرقع بهزاد معرفی شد. از آن پس بسیاری از پژوهشگران، این مساله را مسلم فرض کرده و در پژوهش های خود از آن به دیباچه مرقع بهزاد نام بردند. محمدتقی دانش پژوه اولین و تنها پژوهشگری بود که براساس گفته سام میرزا در تحفه سامی، متن مذکور را متعلق به امیر سلطان ابراهیم امینی دانست. لذا مساله اصلی پژوهش حاضر این است که نویسنده دیباچه مرقع بهزاد چه کسی است؟ اما پیش از پاسخ به آن، باید به این سوال پاسخ داده شود که آیا متن موجود در نامهنامی، دیباچه است یا نه؟ هدف پژوهش حاضر نقد متون تاریخی هنر ایران است که با روش تحلیل محتوا، سعی دارد ابتدا با بررسی سیر انتشار متن به عنوان دیباچه و سپس تحلیل محتوا و ساختار آن، پاسخی منطقی و مستدل به پرسش پژوهش دهد. نتایج نشان می دهند که متن موسوم به دیباچه مرقع بهزاد، دیباچه نیست و فقط توصیف خواندمیر از مرقع بهزاد است.