معرفی و سبک منظومه هزارویک شب دهقان سامانی

ابوالفتح‌خان دهقان سامانی از شاعران برجسته سبک بازگشت ادبی دوره قاجار است که آثار متعددی به نظم دارد. شاهکار وی منظومه هزارویک شب است که شاعر در آن ترجمه داستان هزارویک شب عبداللطیف طسوجی را به نظم درآورده است. در این پژوهش با هدف پی ‌بردن به میزان توانایی و هنر شاعری دهقان سامانی، سبک منظومه هزارویک شب وی معرفی و از جنبه های زبانی، ادبی و فکری بررسی میشود.

روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، شیوه ای است که نگارندگان در این پژوهش درپیش گرفته اند. همچنین 400 بیت از این منظومه برای آمارگیری و ترسیم جدول بسامدی انتخاب شده است.

نتایج حاکی از این است که در منظومه هزارویک شب دهقان سامانی فراوانی آرایه تکرار و جناس سبب بدیع شدن قافیه ها شده است. تنوع هجاهای قافیه و وجود انواع مختصات آوایی، جناسها و تکرارهای فراوان و دیگر آرایه های لفظی، سطح برجسته زبانی شاعر را نشان میدهد. شاعر در بکار بردن انواع آرایه های بیانی که مهمترین آنها تناسب، تضاد و تلمیح است و نیز استفاده هنری از صور خیال (استعاره، تشبیه، کنایه و اغراق) بطور گسترده بر غنای ادبی منظومه افزوده است.

شاعر در استفاده از صور خیال بیشتر مقلد بوده و در مواردی نادر، ابداعات و ابتکاراتی داشته است. در سطح فکری نیز ضمن اینکه اندیشه های مذهبی و اعتقادات شیعی شاعر دیده شده است، تمایل وی به عرفان نیز آشکار میشود. استفاده فراوان از اصطلاحات علوم مختلف بیانگر آگاهی و اطلاعات فراوان وی، و فراوانی آداب و رسوم و باورهای عامیانه نشان‎دهنده مردمی بودن شاعر است.