نقش تغییرات اجتماعی بر دگرگونی فضاهای میانی در دوره قاجار با رویکرد فضا ابزار

یکی از مهم ترین علل تغییرات فضایی را می توان تاثیر تغییرات اجتماعی بر آن دانست. فضاهای شهری و معماری به عنوان پدیده های انسان ساخت در فضای جغرافیایی متاثر از شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیطی هستند. ارتباط ایرانیان با غرب و آشنایی با تحولات علمی و پیشرفت های صنعتی و تکنولوژیکی، زمانی آغاز شد که این ارتباط از طریق مسافرت، تجارت، تحصیل و نیز نفوذ اقتصادی و سیاسی کشورهای اروپایی به ایران، شکل گرفت و سبب آگاهی از عقب ماندگی کشور از دول غربی گشت و زمینه های اعتراض به شاه و حکومتش فراهم شد و آغازگر تغییرات در حوزه های مختلف گشت. در جامعه ایران تا قبل از قرن نوزدهم، بین ارزش ها و واقعیت های محیطی توافق وجود داشت و جامعه و نظام اجتماعی در تعادل بودند؛ اما در طول این قرن، شاهد تغییر در نظام اجتماعی و عدم تعادل در آن هستیم که متاثر از عوامل درونی و بیرونی است. در این مقاله به دنبال بررسی این مسیله هستیم که کدام عوامل بیرونی تغییر در ارزش ها به طور مستقیم تاثیر خود را بر فضا گذاشته است.

این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که تحولات اجتماعی چه تاثیری بر تحولات فضای میانی در دوره قاجار داشته است؟اهداف تحقیق: این پژوهش با هدف شناخت عوامل بیرونی تغییر، در پی شناخت و بررسی این عوامل بر دگرگونی کالبدی فضاهای میانی است.

در این مقاله، کیفی و به لحاظ منطق استنتاج و پیامد آن، بنیادی راهبردی است.

حاکی از آن است که تاثیر عوامل بیرونی تغییر در ارزش ها در این دوره تاریخی و نتیجه مستقیم آن بر محیط را می توان سه عامل بیان کرد: اول، نقش آموزش های جدید که منجر به شکل گیری قشر تحصیل کرده ای به نام روشنفکر شد. دوم، نقش و تاثیر دول غربی به لحاظ اقتصادی و سیاسی که کشور را تحت تاثیر و صحنه چپاول خود قرار داده بودند و نقش ویژه ای را در ورود تفکر غربی به کشور، بازی کردند و سوم، نقش انقلاب صنعتی و تغییرات حاصل از آن بود. این سه عامل، نقش بارزی در تغییر ارزش های انسان سنتی و ایجاد گرایش به سمت نوگرایی ایفا کردند و عاملی برای تغییر در محیط کالبدی شدند. می توان چنین ادعا نمود که علت تغییر در فضای میانی، شکل گیری اندیشه های ابزاری نسبت به مسیله فضاست که فضا را اهرمی برای تغییر در ارزش ها و نیز تحمیل نوع جدیدی از زندگی و تفکر می دانست.