بررسی اثرات زیست محیطی کشت سویا (Glycine max (L.) Merril) در مناطق شرقی و مرکزی استان مازندران با رویکرد ارزیابی چرخه حیات

دستیابی به تولید بیش تر غذا به دلیل محدودیت منابع آبی و زمین های زراعی در مقایسه با جمعیت در حال رشد و افزایش تقاضای مصرف نیازمند افزایش عملکرد در واحد سطح با مصرف بیش تر مواد و انرژی است؛ که علاوه بر هزینه بیش تر منجر به پیامدهای زیست محیطی جبران ناپذیری نیز خواهد شد. در این راستا، نیاز به بررسی دقیق وضعیت زیست محیطی تولیدات کشاورزی به منظور شناسایی نقاط بحرانی زیست محیطی با هدف تلاش برای کاهش آن ها برای رسیدن به تولید پایدارتر محصولات کشاورزی احساس می شود. با توجه به این حقیقت، مطالعه حاضر به بررسی اثرات زیست محیطی تولید سویا (Glycine max (L.) Merril) در شهرستان های مختلف استان مازندران با رویکرد ارزیابی چرخه حیات پرداخته است. به منظور تجزیه و تحلیل اثرات زیست محیطی از مدل IMPACT 2002+ موجود در نرم افزار سیماپرو (SimaPro) به ازای واحد کارکردی یک تن دانه تولیدی استفاده و در نهایت، نتایج ارزیابی در قالب چهار گروه آسیب سلامت انسان، کیفیت بوم نظام، تغییر اقلیم و خسارت به منابع ارایه گردید. نتایج پژهش حاضر نشان داد که کشت سویا در منطقه و تحت شرایط کنونی مصرف نهاده ها دارای بیش ترین تاثیر بر شاخص آسیب سلامت انسان بوده که انتشار مستقیم (داخل مزرعه) ناشی از مصرف نهاده های دیزل و کود شیمیایی بیش ترین سهم را در این رده خسارت داشتند. از نظر پتانسیل گرمایش جهانی نیز انتشار مستقیم ناشی از عملیات زراعی (به ویژه نشر کربن دی اکسید حاصل از احتراق دیزل) بیش از 51 درصد از خسارت کل این رده اثر را به خود اختصاص داده بود. مقادیر کل خسارت زیست محیطی برای تولید یک تن دانه سویا در شهرستان های مختلف از mPt 76/228 تا mPt 77/439 متغیر بوده که در این بین شهرستان های گلوگاه و قایم شهر، کم ترین و ساری و آمل، بیش ترین مقدار را داشتند. به طور کلی، نتایج این مطالعه نشان داد که تولید و استفاده از سوخت دیزل و کودهای شیمیایی اصلی ترین نقاط بحرانی زیست محیطی در تولید سویا در استان مازندران بودند. بنابراین، به منظور کاهش اثرات زیست محیطی تولید سویا در این منطقه، می توان از روش های مدیریتی صحیحی چون استفاده از نهاده های بوم سازگار از جمله ریزجانداران افزاینده رشد گیاه، برقراری تناوب صحیح زراعی و قرار دادن گیاهان مناسب و سازگار با شرایط منطقه در تناوب با سویا، خاک ورزی حفاظتی و تجهیز و نوسازی ماشین آلات فرسوده بهره جست.