بررسی و نقد رویکردهای پژوهشی آیات رهبری در منابع مدیریت اسلامی

یکی از وظایف اساسی مدیر، رهبری نیروی انسانی سازمان است. هر چه دانش مدیریت بیشتر توسعه می یابد، به همان نسبت نیز اهمیت تحقیق و توجه درباره رهبری روبه فزونی گذارده می شود. در مدیریت اسلامی، آثار فراوانی در این موضوع سامان یافته است؛ اما میزان کمیت و کیفیت این پژوهش ها بررسی، تحلیل و سطح‎بندی نشده اند. هدف این پژوهش، تعیین «کمیت»، «کیفیت» و «سطح تحلیل» استنادات قرآنی رهبری در منابع مدیریت اسلامی است. این تحقیق با روش فراتحلیل انجام شد و سی و نه منبع که به بحث رهبری از منظر قرآن کریم پرداخته بودند،  بررسی شدند. نتایج تحقیق نشان دهنده این است که در منابع سی و نه گانه از نظر کمیت 891 آیه استفاده شده بودند و از نظر موضوعی در مجموع به 178 موضوع رهبری (با تکرار) توجه شده است که  موضوعات درنهایت در این مقاله به 17 موضوع و عنوان کلی دسته بندی شدند. از نظر سطح تحلیل، مباحث در شش سطح، تحلیل و بررسی شده اند که عبارتند از: استنادات «تاییدی»، «تطبیقی»، «مقایسه ای»، «نقادانه»، «نظریه پردازانه» و «الگومدارانه». اغلب آیات استنادی در سطح تاییدی و تطبیقی قرار داشتند و در سطوح بعدی به ترتیب از میزان پژوهش ها کاسته شده بود. در سطح نظریه پردازانه و الگومدارانه، پژوهشی اساسی، درخور و جامع بر اساس قرآن انجام نشده است در حالی که پژوهش ها باید به سوی نظریه پردازی و ارایه الگو و کاربردی شدن هدف گذاری گردند.