ارزیابی پارامترهای ژنتیکی برخی ویژگی های فیزیکوشیمیایی دانه در ژنوتیپ های جو وحشی و زراعی

مقدمه:

 جو یکی از مهم ترین غلات زراعی است که در بسیاری از مناطق جفرافیایی کشت و به طور عمده در تغذیه دام و طیور و صنعت تولید مالت استفاده می شود. برخی ویژگی های فیزیکی و بیوشیمیایی دانه بر کمیت و کیفیت دانه، مالت تولیدی و خواص تغذیه ای آن بسیار موثر هستند.

در این پژوهش تعداد هفت رقم جو زراعی ایرانی و اروپایی (Hordeum vulgare subsp. vulgare) و دو ژنوتیپ جو وحشی (Hordeum vulgare subsp. spontaneum (K. Koch)) از نظر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی دانه شامل درصد رطوبت، خاکستر، چربی و فیبر خام، محتوای آهن، روی، پروتیین و قند محلول دانه، طول، عرض و ضخامت و وزن هزار دانه بررسی شدند.

براساس نتایج به دست آمده، ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی به غیر از درصد رطوبت و درصد قند محلول با هم تفاوت معنی دار داشته و ژنوتیپ های وحشی برای بیشتر صفات میانگین بالاتری را نشان دادند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را به سه گروه تفکیک نمود. کمترین و بیشترین مقدار ضریب تغییرات ژنتیکی برای درصد رطوبت و محتوای آهن و کمترین و بیشترین مقدار ضریب تغییرات فنوتیپی و محیطی برای ضخامت دانه و محتوای آهن دانه بدست آمد. میزان وراثت پذیری عمومی برای درصد خاکستر، طول، عرض، ضخامت و وزن هزار دانه بالا برآورد شد و درصد خاکستر و وزن هزار دانه از درصد پیشرفت ژنتیکی بر میانگین بالاتری هم برخوردار بودند. ضریب تغییرات فنوتیپی همه صفات بیشتر از ضریب تغییرات ژنتیکی بود. تفاوت اندک بین ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی برای طول، عرض، ضخامت و وزن هزار دانه نشان دهنده تاثیر بیشتر عوامل ژنتیکی بر کنترل این صفات است. از طرف دیگر ضریب همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی برخی صفات معنی دار بود که حاکی از امکان به نژادی همزمان دو صفت دارد.

با توجه به نتایج به دست آمده و تفاوت قابل ملاحظه از نظر صفات فیزیکوشیمیایی انتخاب یک ژنوتیپ وحشی و یک رقم زراعی با فاصله ژنتیکی مناسب براساس درصد خاکستر، محتوای آهن و روی، پروتیین دانه و وزن هزار دانه بالا برای ایجاد جمعیت در حال تفرق، مناسب تشخیص داده شد.